میگرن شکمی چیست و چگونه درمان می شود

میگرن شکمی نوعی اختلال مزمن و دردناک است که با علائمی مشابه میگرن کلاسیک اما در ناحیه شکم بروز پیدا می‌کند. این وضعیت عمدتاً در کودکان دیده می‌شود و تأثیرات زیادی بر کیفیت زندگی آنها می‎گذارد. افراد مبتلا به این نوع میگرن معمولاً دردهای شدید شکمی، تهوع، استفراغ و مشکلات گوارشی را تجربه می‌کنند.

این نوع میگرن که به آن میگرن روده ای هم می‌گویند، ممکن است با علائم دیگری مانند سردرد، حساسیت به نور و صدا و تغییرات در اشتها همراه باشد. میگرن شکمی به دلیل عوامل مختلفی از جمله مشکلات عصبی، اختلالات هورمونی و ژنتیک بروز می‌‎کند. در این مقاله به بررسی علائم، علت‌ها، روش‌های تشخیص، عوارض و درمان‌های مختلف میگرن شکمی خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

میگرن شکمی چیست

میگرن شکمی یکی از انواع میگرن و یک نوع اختلال عصبی گوارشی است که در آن درد اصلی به جای سر، در ناحیه شکم احساس می‌شود. این درد معمولاً به صورت حملاتی تکراری و شدید اتفاق می‌افتد و معمولاً با علائمی مشابه میگرن نظیر حالت تهوع، استفراغ، حساسیت به نور و صدا همراه است. در بسیاری از موارد، این وضعیت در کودکان و نوجوانان بیشتر شایع است و معمولاً باعث بروز دردهای شکمی مداوم و ناتوان‌کننده می‌شود.

علاوه بر درد شکمی، میگرن شکمی مشکلات گوارشی مانند نفخ، اسهال یا یبوست نیز ایجاد می‎کند. این نوع میگرن معمولاً با اختلالات عصبی و هورمونی مرتبط است و اغلب زمینه‌های ژنتیکی در بروز آن نقش دارند. از آنجا که علائم میگرن شکمی شبیه به مشکلات گوارشی دیگر است، تشخیص دقیق آن نیازمند ارزیابی پزشکی و بررسی‌های تخصصی است. این اختلال تأثیرات منفی زیادی بر کیفیت زندگی فرد می‎گذارد و موجب کاهش توانایی در انجام فعالیت‌های روزمره او می‎شود.

علائم میگرن شکمی

علائم میگرن شکمی به طور عمده شامل درد شدید و متناوب شکمی، تهوع، استفراغ و احساس ناخوشی است. همچنین افراد مبتلا ممکن است دچار حساسیت به نور و صدا، سردرد، تغییرات در اشتها و اختلالات خواب شوند. برخی از بیماران نیز با مشکلات گوارشی مانند نفخ، اسهال یا یبوست مواجه می‎شوند. در موارد شدیدتر، این علائم به مدت چند ساعت تا چند روز ادامه می‎یابند و مشکلات جدی را برای فرد پیش می‌آورند. علاوه بر این، برخی افراد معمولا احساس بی‌حالی، خستگی مفرط یا حتی بی‌اشتهایی خواهند داشت. این علائم معمولاً با تغییرات در خلق‌وخو، اضطراب و گاهی افسردگی نیز همراه است. در برخی موارد، این حملات میگرنی بر توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزمره مانند کار، تحصیل و ارتباطات اجتماعی تأثیر منفی می‌‎گذارد.

 علت میگرن شکمی

علت دقیق میگرن شکمی هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما چندین عامل مختلف در بروز این وضعیت نقش دارند. از جمله این عوامل اختلالات عصبی، تغییرات هورمونی و مشکلات ژنتیکی هستند. علاوه بر این، عواملی مانند استرس، تغذیه نامناسب و تغییرات محیطی نیز در ایجاد میگرن شکمی تأثیرگذاراند. در ادامه  برخی از علل رایج را بررسی می‌کنیم.

عدم تعادل در هورمون ها

یکی از عوامل شایع در بروز میگرن شکمی، عدم تعادل در هورمون‌ها است. تغییرات هورمونی، به‌ویژه در دوران بلوغ یا قاعدگی، تأثیر زیادی بر عملکرد سیستم عصبی و گوارشی دارند که باعث بروز دردهای شکمی می‌‎شوند. همچنین، تغییرات هورمونی در دوران بارداری یا یائسگی نیز بر شدت و فراوانی این حملات افزوده و اختلالات گوارشی دیگری مانند نفخ، اسهال یا یبوست را ایجاد می‌‎کند. در برخی موارد، اختلالات هورمونی ناشی از مشکلات تیروئید یا دیگر بیماری‌های غدد درون‌ریز نیز منجر به بروز میگرن شکمی می‌‎شوند.

 اختلالات عصبی

سیستم عصبی مرکزی و محیطی نقش مهمی در بروز میگرن شکمی ایفا می‌کنند. این اختلالات گاهی منجر به پاسخ‌های غیرطبیعی به محرک‌ها و دردهای شکمی شدید می‌‎شوند. در واقع، تغییرات در نحوه پردازش اطلاعات درد در مغز و سیستم عصبی باعث ایجاد این نوع میگرن می‌‎شود. علاوه بر این، اختلالات در انتقال سیگنال‌های عصبی بین مغز و روده، که به آن محور مغز-روده گفته می‌شود، حساسیت بیشتری به درد در ناحیه شکم ایجاد می‎کنند. این فرآیندها موجب تحریک بیش از حد گیرنده‌های درد و به تبع آن بروز علائم میگرن شکمی می‎شوند.

 ژنتیک

تاریخچه خانوادگی در بروز میگرن شکمی نقش مهمی دارد. افراد دارای سابقه خانوادگی از میگرن یا اختلالات مشابه بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند. به همین دلیل، برخی از محققان معتقدند که ژنتیک عامل اصلی در بروز این اختلال است. در واقع، مطالعات نشان داده‌اند که تغییرات ژنتیکی خاصی بر حساسیت به درد و نحوه پاسخ سیستم عصبی به محرک‌ها موثر هستند. این تغییرات ژنتیکی  باعث اختلالات در فرآیندهای شیمیایی مغز و همچنین تنظیمات هورمونی و عصبی شده که در نهایت منجر به بروز میگرن شکمی می‌‎گردد. برخی از ژن‌ها نیز باعث اختلالات گوارشی همراه با میگرن شکمی ‎می‎شوند.

اختلالات عروقی

اختلالات عروقی عامل دیگری است که در بروز میگرن شکمی نقش دارد. تغییرات در انقباض و اندازه عروق خونی موجب کاهش یا افزایش جریان خون به روده‌ها شده و عملکرد گوارشی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این امر اعصاب گوارشی را تحریک کرده و باعث دردهای شکمی مداوم می‌‎شود. مشکلات عروقی مانند تصلب شرایین یا اختلالات فشار خون نیز خطر بروز حملات میگرن شکمی را افزایش می‎دهند. علائم این اختلالات شامل درد شکمی، تهوع و نفخ است.

عوامل محیطی

عوامل محیطی مانند استرس، تغییرات آب و هوا، کمبود خواب و مصرف مواد غذایی خاص به تحریک و بروز میگرن شکمی کمک می‎کنند. این عوامل باعث تغییرات در سیستم عصبی و گوارشی شده و عملکرد روده‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‎دهند.

همچنین استرس و اضطراب باعث افزایش سطح هورمون‌های استرس در بدن می‌شوند که سیستم گوارشی را تحریک می‎کند. تغییرات آب و هوا نیز به طور کل فشار خون و جریان خون به روده‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‎دهد. همچنین، مصرف غذاهایی مانند شکلات، کافئین یا غذاهای چرب نیز موجب بروز دردهای شکمی و تشدید علائم میگرن شکمی در افراد مخصوصا کودکان می‌‎شود.

اختلالات عصبی

اختلالات عصبی در میگرن شکمی نقش مهمی در ایجاد و تشدید علائم این اختلال دارد. سیستم عصبی مرکزی و محیطی به‌ویژه در برابر محرک‌های مختلف مانند استرس، تغییرات هورمونی یا مشکلات گوارشی حساس هستند. اختلالات در پردازش اطلاعات درد توسط مغز حساسیت به درد را افزایش داده و دردهای شکمی مزمن ایجاد می‎کند. تغییرات در سیستم عصبی  باعث اختلال در ارتباطات عصبی میان مغز و روده‌ها شده که این امر موجب تحریک بیش از حد اعصاب گوارشی و بروز حملات میگرنی شکمی می‌گردد.

تشخیص میگرن شکمی

تشخیص میگرن شکمی معمولاً با توجه به تاریخچه پزشکی بیمار و ارزیابی علائم بالینی انجام می‌شود. در این فرآیند، پزشک از آزمایش‌های مختلفی مانند تصویربرداری روده، آزمایش خون و آزمایش مدفوع استفاده می‎کند تا به شناسایی عفونت‌های روده‌ای، مشکلات التهابی و سایر اختلالات گوارشی پرداخته و این موارد را از میگرن شکمی تفکیک کند.

گاهی اوقات آزمایش‌های اضافی مانند تست‌های حساسیت به غذا یا ارزیابی عملکرد گوارشی برای شناسایی عوامل زمینه‌ای مورد نیاز است. در بسیاری از موارد، بیمار باید به‌طور منظم تحت بررسی‌های پزشکی قرار گیرد تا علت دقیق و درمان مناسب مشخص شود. تشخیص صحیح در مدیریت بهتر علائم و پیشگیری از حملات مکرر میگرن شکمی بسیار موثر است.

عوارض میگرن روده ای

میگرن روده‌ ای با عوارضی همچون درد شدید شکمی، تهوع، استفراغ و سایر علائم گوارشی همراه است؛ اما یکی از مهم‌ترین عوارض آن کاهش کیفیت زندگی است که به دلیل درد مداوم و عدم توانایی در انجام فعالیت‌های روزمره ایجاد می‌شود. این وضعیت گاهی به افسردگی و اضطراب منجر می‌‎شود، زیرا فرد مبتلا به‌ویژه زمانی که علائم به طور مکرر بازمی‌گردند، احساس ناامیدی و نگرانی می‌کند.

علاوه بر این، مشکلات تغذیه‌ای مانند کاهش اشتها و کاهش وزن نیز در فرد مشاهده می‌شود. افراد مبتلا معمولا به دلیل درد و ناراحتی‌های شکمی قادر به خوردن غذا به اندازه کافی نیستند. این موضوع باعث ضعف جسمانی و مشکلات تغذیه‌ای در آنها می‌شود. از دیگر عوارض میگرن روده‌ای به محرومیت از خواب اشاره کنیم؛ حملات درد شکمی و گوارشی باعث بی‌خوابی و کاهش کیفیت خواب فرد شده و باعث تشدید علائم میگرن شکمی می‎شوند.

همچنین، مشکلات گوارشی مزمن مانند نفخ، اسهال یا یبوست در طولانی‌مدت بروز می‌‎کند و بر عملکرد روده‌های فرد تاثیر می‎گذارد. این شرایط گاهی اوقات موجب اضطراب اجتماعی می‌‎شود، زیرا افراد مبتلا به میگرن شکمی اغلب به دلیل حملات غیرقابل پیش‌بینی در فعالیت‌های اجتماعی یا شغلی شرکت نمی‎کنند. بر اساس تحقیقات انجام شده محققان به این نتیجه رسیده‏‎اند که میگرن روده‌ای در کودکان،  باعث تأخیر در رشد جسمی و روانی آنها می‎شود.

به علاوه میگرن روده‌ ای مشکلات عصبی دیگری نیز برای کودکان ایجاد می‎کند و حساسیت به درد و تحریکات محیطی را نیز افزایش می‎دهد. در نهایت، مصرف مداوم دارو برای تسکین درد باعث عوارض جانبی شده و فرد را به دارو وابسته کند. در مجموع، میگرن شکمی نه‌تنها بر جنبه‌های جسمی بلکه بر ابعاد روانی و اجتماعی فرد نیز تأثیر می‌گذارد که نیاز به مدیریت و درمان به‌موقع دارد.

علائم میگرن شکمی در کودکان

همانطور که در طول این مقاله گفتیم، میگرن شکمی یکی از اختلالاتی است که بیشتر در کودکان مشاهده می‌شود و معمولا با علائمی مشابه مشکلات گوارشی بروز می‎کند. این علائم اغلب تأثیرات منفی بر کیفیت زندگی کودک و عملکرد روزانه او می‌گذارند.

در کودکان، علائم میگرن شکمی اغلب شامل درد شکمی شدید، استفراغ، حالت تهوع، بی‌اشتهایی، کاهش انرژی، تغییرات خلقی و حساسیت به نور و صدا است. این علائم شباهت زیادی به سایر مشکلات گوارشی دارد، بنابراین تشخیص دقیق به توجه خاصی نیاز دارد.

علاوه بر این، برخی از کودکان به دلیل درد و ناراحتی شکمی، از خواب آشفته و اضطراب رنج می‌‎برند. این ناراحتی‌ها باعث بروز اختلالات خواب، کمبود انرژی و مشکلات در تمرکز و یادگیری در آنها می‎‌شود.

در برخی موارد علائم میگرن شکمی گاهی عملکرد تحصیلی و اجتماعی کودک را نیز تحت‌تأثیر قرار می‎دهد. مشکلاتی مانند کاهش تمرکز و دشواری در انجام تکالیف مدرسه کودک را از حضور فعال در کلاس باز می‎دارد. همچنین میگرن شکمی ممکن است کودکان را از شرکت در فعالیت‌های گروهی و تفریحی محروم کند. در برخی موارد، کودکان از بازگشت مکرر این علائم شکایت می‌‎کنند که نشان‌دهنده عود بیماری است.

درمان میگرن شکمی چیست

درمان میگرن شکمی به منظور کاهش علائم و پیشگیری از حملات مکرر طراحی شده است. این درمان‌ها شامل ترکیبی از تغییرات در سبک زندگی، داروها و روش‌های درمانی مختلف است که به بهبود وضعیت کودک کمک می‌کنند. در ادامه آنها را مختصر توضیح می‌‎دهیم.

تغذیه مناسب و اصلاح سبک زندگی

یکی از روش‎‌های درمان میگرن شکمی، تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی سالم است که باعث کاهش شدت و فراوانی حملات میگرن می‌‎شود. از مصرف غذاهای چرب و سنگین، کافئین و شکلات پرهیز کرده و از مصرف غذاهایی که ممکن است باعث تحریک گوارش شوند، اجتناب کنید. همچنین این تغییرات اغلب با کاهش التهاب و حفظ تعادل سیستم گوارشی، به بهبود وضعیت بیمار کمک می‎کنند.

علاوه بر این ایجاد یک برنامه منظم خواب و مدیریت استرس از اهمیت زیادی برخوردار است. خواب کافی و کاهش استرس با تقویت سیستم عصبی و کاهش حساسیت بدن نسبت به محرک‌ها، از وقوع حملات میگرن شکمی پیشگیری می‎کند.

 دارو درمانی

از دیگر روش‎‌های درمان میگرن روده ای دارو درمانی است که به کاهش درد و علائم آن کمک بسزایی می‌کنند. داروهایی مانند مسکن‌ها، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) و داروهای ضد تهوع مانند متوکلوپرامید یا اندانسترون بسیار مفید هستند. این داروها معمولاً به تسکین درد و کاهش التهاب کمک کرده و از بروز حملات بعدی جلوگیری می‌کنند. در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهای پیشگیرانه‌ای مثل پروپرانولول یا داروهای ضد افسردگی چون آمی‌تریپتیلین تجویز کند که به تنظیم سیستم عصبی و پیشگیری از حملات میگرن کمک خواهند کرد. این درمان‌ها معمولاً در مواقعی که حملات مکرر یا شدید هستند، توصیه می‌شوند.

 بیوفیدبک

بیوفیدبک یک روش درمانی میگرن شکمی است که به فرد کمک می‌کند تا به‌طور آگاهانه روی عملکردهای بدن خود نظارت کند و آن‌ها را کنترل نماید. در درمان میگرن شکمی، بیوفیدبک باعث کاهش استرس و کنترل پاسخ‌های عصبی در فرد می‎شود. این روش با استفاده از ابزارهای خاص، مانند دستگاه‌های اندازه‌گیری ضربان قلب، تنفس و فعالیت عضلانی، به فرد آموزش می‌دهد که چگونه واکنش‌های فیزیولوژیکی خود را مدیریت کند. با تمرین‌های منظم، فرد توانایی کنترل تنش‌های فیزیکی و ذهنی خود را بهبود می‌‎بخشد و از شدت و فراوانی حملات میگرن شکمی می‎کاهد. این درمان به‌ویژه در کنار سایر روش‌های درمانی، نتایج مؤثری خواهد داشت.

درمان های هورمونی

درمان‎های هورمونی یکی دیگر از روش‎های درمانی میگرن شکمی است و در صورتی که این میگرن ناشی از عدم تعادل هورمونی باشد، بسیار مفید خواهد بود. این درمان‌ها شامل تجویز داروهایی هستند که هورمون‌های بدن را تنظیم می‌کنند.

خوب است بدانید که این روش در دوران بلوغ یا دوره‌های خاص زندگی مانند قاعدگی یا بارداری، به عنوان یک روش درمانی موثر نام برده می‏‏‎‏شود. استفاده از داروهایی مانند قرص‌های ضد بارداری هورمونی یا هورمون درمانی جایگزین، به تعدیل تغییرات هورمونی در بدن کمک کرده و از حملات میگرن شکمی جلوگیری می‌‎کند. همچنین، درمان‌های هورمونی باعث تعادل سطح استروژن و پروژسترون در بدن شده و علائم مرتبط با نوسانات هورمونی را تا حدودی کاهش می‌دهند. این درمان‌ها معمولاً تحت نظر پزشک و بر اساس شرایط خاص فرد تجویز می‌شوند.

سخن پایانی

در این مقاله توضیح دادیم که میگرن شکمی نوعی اختلال مزمن است و عمدتاً در کودکان مشاهده می‌شود و با دردهای شدید شکمی، تهوع، استفراغ و مشکلات گوارشی همراه است. این اختلال مشابه میگرن است با این تفاوت که به‌جای سر، در ناحیه شکم رخ می‌دهد و معمولا کیفیت زندگی فرد را مختل می‌‏کند. علل بروز میگرن شکمی شامل عوامل عصبی، هورمونی، ژنتیکی و محیطی است که با تغییرات در سیستم گوارشی و عصبی مرتبط می‌شود.

برای درمان میگرن شکمی، روش‌های مختلفی از جمله تغییرات در سبک زندگی، رژیم غذایی مناسب، دارو درمانی و درمان‌های هورمونی وجود دارد. اصلاح تغذیه، کاهش استرس، مدیریت خواب و استفاده از داروهای مسکن و ضد التهاب، به تسکین علائم و پیشگیری از حملات مکرر کمک می‌کند. همچنین، روش‌هایی چون بیوفیدبک نیز برای کاهش استرس و بهبود پاسخ‌های عصبی مؤثر است. در مواردی که علت میگرن شکمی ناشی از عدم تعادل هورمونی باشد، درمان‌های هورمونی به تنظیم سطح هورمون‌ها و کاهش علائم کمک فراوانی می‎کنند. با تشخیص به موقع و درمان مناسب، کیفیت زندگی افراد مبتلا به این میگرن بهبود می‎یابد.