انواع اختلالات شخصیتی و علائم آن ها

اطلاع از انواع اختلالات شخصیتی برای تعیین اینکه چه کسی هستیم و چه نگرشی داریم بسیار حائز اهمیت است؛ اما آنچه در خصوص اختلال شخصیت باید در نظر داشت این است که به مجموعه‌ای از اختلالات، ویژگی‌ها و رفتارهایی که باعث عدم انعطاف‌پذیری و ناسازگاری در افراد می‌شود اختلال‌های شخصیتی می‌گویند که معمولاً این دسته از بیماری‌های روانی و روحی دارای تنوع بسیار است. متأسفانه طیف وسیعی از افراد بدون آنکه نسبت به این اختلالات آگاه باشند، به آن مبتلا هستند. باتوجه‌به اینکه در دنیای کنونی به علت وراثت و شرایط محیطی ریسک ابتلا به بیماری‌ های روانی بالا است در این مقاله سایت tehranrtms تصمیم دارد تا اطلاعات بیشتری را در مورد انواع اختلال‌های شخصیتی در اختیار شما قرار دهد.

اختلالات شخصیتی چیست

این شخصیت، طرز تفکر، احساس و رفتار است که یک فرد را از سایر افراد متمایز می‌کند. به بیان دیگر شخصیت به الگوی رفتاری و ویژگی‌های یک فرد اشاره دارد که از دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی به آن شکل داده شده است. جنبه‌های مختلف شخصیتی شامل طرز تفکر افراد در مورد خود، نحوه ارتباط آن‌ها با افراد، نحوه تفسیر و برخورد آن‌ها با رویدادهای محیط و نحوه واکنش عاطفی آن‌ها به همه این موارد را می‌توان به‌عنوان شخصیت فرد شناخت. 

اختلالات شخصیتی به الگوهای پایدار و ناسازگار فکری، احساسی و رفتاری گفته می‌شود که باعث مشکلات جدی در روابط و زندگی فرد می‌شوند. این اختلالات معمولاً از دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع شده و ممکن است فرد دچار هریک از اختلالات خودشیفته، ضد اجتماعی، مرزی، وابسته، اجتنابی ، هیسترونیک و... شود. درمان این مشکلات معمولاً به صورت روان‌درمانی و گاهی دارودرمانی است تا فرد بتواند رفتارهای سالم‌تری در زندگی از خود بروز دهد.

انواع اختلال شخصیت

بر اساس تحقیقات ۱۰ نوع خاص از اختلالات شخصیت در DSM-5-TR.1 وجود دارد که خانواده و شرایط محیطی می‌توانند در شکل‌گیری آن مؤثر باشند. اختلالات شخصیت الگوهای رفتاری و تجربیات درونی هستند که از سنین کودکی در افراد شکل می‌گیرند و به طور قابل‌توجهی می‌توانند بزرگ‌سالی افراد را تحت‌الشعاع قرار دهند. باتوجه‌به اینکه تشخیص اختلال شخصیتی نیازمند تست‌های متعدد در بازه سنی مشخص است ازاین‌روی افراد زیر ۱۸ سال نمی‌توانند برای تشخیص اختلال خودارزیابی شوند؛ چراکه این افراد در این بازه سنی شخصیت آن‌ها همچنان درحال‌رشد است؛ اما با تمام این تفاسیر انواع اختلال‌های مهم شخصیتی را می‌توان به موارد زیر محدود کرد.

1. اختلال شخصیت ضداجتماعی
2. اختلال شخصیت اجتنابی
3. اختلال شخصیت مرزی
4. اختلال شخصیت وابسته
5. اختلال شخصیت هیسترونیک
6. اختلال شخصیت خودشیفته
7. اختلال شخصیت وسواسی اجباری
8. اختلال شخصیت پارانوئید
9. اختلال شخصیت اسکیزوئید
10. اختلال شخصیت اسکیزوتایپی

بیماری‌های روانی ازجمله مهم‌ترین موضوعاتی است که در دنیای کنونی کمتر به آن توجه می‌شود، در صورتی این دسته از بیمارها در مقابل بیماری‌های جسمی طیف بیشتری از افراد را در برمی‌گیرند و عدم توجه به آن‌ها می‌تواند وضعیت جامعه را با مشکلات بسیار مواجه کند. باتوجه‌به این موضوع بهتر است افراد مستعد ابتلا به بیماری‌های روانی برای شناخت خود و یا تشخیص نوع بیماری‌های روانی به روانپزشک مراجعه کنند تا در صورت ابتلا به بیماری اسرع وقت برای درمان آن اقدام کنند.

علت اختلالات شخصیتی

همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد تحقیقات نشان می‌دهد که ژنتیک نقش مؤثری را در علت اختلالات شخصیتی ایفا می‌کند؛ اما در کنار وجود یک ژن معیوب عوامل زیادی می‌توانند نقش تأثیرگذارتری را در شکل‌گیری و علت اختلال‌های شخصیتی داشته باشند که در ادامه آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

اختلال در عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی

بر اساس مقالات علمی بسیاری از افراد مبتلا به بیماری‌های شخصیتی در انتقال‌دهنده‌های عصبی مغزشان، به‌ویژه سروتونین، دچار مشکل هستند. ازاین‌روی اختلال در عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی که نقش پیام‌رسان دارند می‌تواند شخص را مستعد اختلالاتی نظیر افسردگی، پرخاشگری و مشکل در کنترل تمایلات مخرب کند.

عدم رشد کامل بخش‌های مغز

جالب است بدانید که محققان از MRI مغز افراد مبتلا به اختلال شخصیتی برای مطالعه آن‌ها استفاده کرده‌اند. بر اساس این اسکن‌ها هر بخش از مغز نقش مؤثری را در کنترل رفتار افراد، بیان احساسات و تصمیم‌گیری ایفا می‌کند که هرگونه عدم رشد در این بخش‌ها می‌تواند زمینه بروز بیماری‌های شخصیتی را در فرد ایجاد کند.

عوامل محیطی

متأسفانه افرادی که در کودکی در معرض توهین، پرخاشگری، استرس مداوم و... بودند در بزرگسالی بیشتر مستعد بیماری‌های روانی نظیر اختلال دوقطبی، پارانوئید، اسکیزوئید و... هستند. ضمن اینکه مصرف مشروبات الکل و مواد مخدر نیز می‌تواند از دیگر عوامل محیطی باشد که در بروز اختلال‌های شخصیتی مؤثر باشد.

انواع اختلال شخصیت

هر اختلال شخصیتی دارای مجموعه‌ای از معیارهای تشخیصی خاص خود است، ازاین‌روی برای تشخیص هر اختلال باید به برخی از این معیارها توجه بیشتری کرد. ازآنجایی‌که درک افراد از معنای اختلال شخصیت به طور مداوم در حال تغییر است پس بهتر است نوع اختلال توسط روان‌شناس تشخیص داده شود؛ اما با تمام تفاسیر فوق اختلال‌های شخصیتی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند که هر یک از آن‌ها می‌توانند طیف وسیعی از بیماری‌های روانی را دربرگیرند. در یک نگاه کلی انواع اختلالات شخصیت به دسته‌های زیر تقسیم‌بندی می‌شوند.

1. خوشه A: عجیب/غیرمرکزی
2. خوشه B: دراماتیک / نامنظم
3. خوشه C: مضطرب/ مهارشده

اختلالات شخصیت دسته A

به‌طورکلی افرادی که دارای اختلالات شخصیت دسته A هستند، ارتباط‌گیری ضعیف و درون‌گرایی ازجمله مهم‌ترین نشانه‌های آن‌ها برشمرده می‌شود و معمولاً این نوع از اختلالات به سه دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شوند.

اختلال شخصیت اسکیزوئید

ترجیح به‌تنهایی، عدم علاقه به روابط اجتماعی، نگاه سرد و... به‌عنوان مهم‌ترین علائم اختلال شخصیت اسکیزوئید برشمرده می‌شود. به‌طورکلی این دسته از افراد علاقه‌ای به ارتباط‌گیری ندارند و سعی می‌کنند کارهای خود را نیز به‌تنهایی انجام دهند.

اختلال شخصیت پارانوئید

با افرادی که دارای اختلال شخصیت اسکیزوتایپی هستند ارتباط‌گیری بسیار دشوار است. این دسته از افراد معمولاً به هر رفتاری واکنشی نامناسب و غیرعادی نشان می‌دهند. در موارد حاد شخص از رفتار دیگران سوءبرداشت دارد و از تمام رفتار اطرافیان خود احساس اضطراب و ناامنی می‌کند.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپال

ارتباط‌گیری با این دسته از افراد نیز بسیار پر چالش است، چراکه این دسته از افراد عقاید مخصوص به خود را دارند و ممکن است رفتار اطرافیان را غیرعادی و نامناسب بدانند. این دسته از افراد از رفتارهای صمیمی واهمه دارند و معمولاً بسیار درون‌گرا هستند.

اختلالات شخصیت دسته B

خوشه B به‌عنوان مهم‌ترین دسته اختلالات شخصیتی برشمرده می‌شود. در این دسته افراد کاملاً غیرقابل‌پیش‌بینی هستند و اغلب با قوانین سازگاری خوبی ندارند. به‌طورکلی این شاخه را می‌توان به 4 دسته مختلف دسته‌بندی کرد.

اختلالات شخصیت مرزی

معمولاً افراد که دارای اختلالات شخصیت مرزی یا BPD هستند، احساسات قوی، نوسانات خلقی و احساساتی را تجربه می‌کنند به‌گونه‌ای که کنارآمدن با آن‌ها بسیار دشوار است. احساس ناراحتی بی‌دلیل، استرس مزمن و... از دیگر علائم این عارضه برشمرده می‌شود. از این اختلال در برخی مواقع تحت عنوان اختلال "شخصیت ناپایدار عاطفی" نیز یاد می‌شود.

اختلالات شخصیت نمایشی

افراد مبتلا به این عارضه اغلب دوست دارند مرکز توجه باشند. هرگونه عدم توجه و نادیده‌گرفتن این اشخاص می‌تواند موجب ناراحتی و تغییر رفتار آن‌ها شود.

اختلال شخصیت ضداجتماعی

به‌طورکلی این دسته از افراد رفتار و شخصیتی ضداجتماعی، تکانشی و بی‌پروا دارند. معمولاً این دسته از افراد کارهایی انجام می‌دهند که درک آن‌ها برای دیگران دشوار است. احساس ناامیدی، رفتاری خودخواهانه و خشونت بسیار ازجمله مهم‌ترین رفتارهای این دسته افراد برشمرده می‌شود که روان‌پزشک با بررسی و گفت‌وگو می‌تواند این اختلال را تشخیص دهد.

اختلال شخصیت خودشیفته

در اختلال شخصیت خودشیفته بیمار رفتاری بسیار خودخواهانه دارد و گاهی ممکن است برای مهم جلوه‌دادن خود با انجام رفتارهای خاص عزت‌نفس دیگران را نیز از بین ببرد. سوءاستفاده‌کردن از دیگران و حسادت نسبت به موفقیت دیگران ازجمله مهم‌ترین علائم این نوع اختلال برشمرده می‌شود.

انواع اختلال شخصیت دسته C

افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی خوشه C دارای احساس شدید ترس یا اضطراب هستند. آن‌ها ممکن است ازنظر دیگر افراد گوشه‌گیر و ترسو به نظر برسند. این دسته از شخصیت‌ها نیز به ۳ دسته مختلف دسته‌بندی می‌شوند.

اختلال شخصیت وابسته

به‌طورکلی افرادی که دارای شخصیت وابسته هستند در آن‌ها علائمی نظیر عدم اعتمادبه‌نفس، گوشه‌گیری، عدم مسئولیت‌پذیری و... مشاهده می‌شود. این دسته از افراد معمولاً کارهای خود را به دیگران می‌سپارند و در اغلب مواقع برای انجام یک کار شخصی و ساده سعی می‌کنند از دیگران کمک بخواهند. ترس از تنهایی و احساس ناامیدی در دوره‌های مختلف زندگی از دیگر نشانه‌های این افراد برشمرده می‌شود.

اختلال شخصیت اجتنابی

ترس از قضاوت دیگران، احساس ناراحتی در هنگام قرارگیری در فضای اجتماعی، عدم علاقه به انتقاد، عزت‌نفس پایین به‌عنوان مهم‌ترین علائم اختلال شخصیت اجتنابی محسوب می‌شود و به‌طورکلی این دسته از افراد معمولاً در موقعیت‌های بزرگ اجتماعی احساس نگرانی کاذب دارند و علت این نگرانی می‌تواند ناشی از ترس از انتقاد شدن باشد.

اختلال شخصیت وسواسی - جبری

در اختلال شخصیت وسواسی - اجباری، فرد در صورت عدم برنامه‌ریزی، به‌هم‌ریختگی محیط زندگی و... احساس اضطراب دارد. معمولاً این دسته از افراد استانداردهای فوق‌العاده بالایی برای خود و دیگران دارند. رفتار محتاطانه و توجه به جزئیات کوچک ازجمله مهم‌ترین ویژگی‌های این دسته از افراد برشمرده می‌شود.

درمان انواع اختلالات شخصیتی

باوجود آمار بالای انواع اختلالات شخصیتی خوشبختانه روش‌های متعددی برای درمان این دسته از بیماری‌ها وجود دارد که ازجمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

جلسات روانکاوی

در طی جلسات روانکاوی پزشک پس از معاینات بالینی، بررسی آزمایش خون و مقایسه بیمار با علائم اختلال شخصیتی برای بیمار تست روان‌شناسی تجویز می‌کند و سپس مطابق با شرایط شخص از شیوه‌های درمانی مختلفی برای بهبود سریع‌تر بیمار استفاده می‌کند. عدم استفاده از مواد مخدر، پرهیز از مصرف الکل، بیان و نوشتن احساسات، استفاده از تکنیک‌های مدیتیشن، مدیریت استرس، ارتباط‌گیری با دوستان و... ازجمله مواردی هستند که بیمار در طی جلسات روانکاوی باید از آن‌ها پیروی کند.

رفتاردرمانی دیالکتیکی

رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT)، به‌عنوان رایج‌ترین روش درمان اختلالات شخصیت برشمرده می‌شود. در این روش درمانی بیمار با روان‌پزشک در طی جلسات هفتگی در مورد ارتباط مؤثر با دیگران، کنترل احساسات خود، تمرین ذهن‌آگاهی و... صحبت می‌کنند. معمولاً پروسه درمان در رفتاردرمانی دیالکتیکی حدود ۱ الی ۲ سال به طول می‌انجامد. افزایش فعالیت‌های بدنی، پیروی از سختان دکتر، حضور مستمر در جلسات، مصرف دقیق و به‌موقع داروهای تجویزشده از طرف دکتر می‌تواند نقش مؤثری را در درمان سریع‌تر این بیماری ایفا کند.

پیروی از لایف‌ استایل سالم

به‌طورکلی در اختلال شخصیتی بیمار باید در کنار پیروی از سخنان روان‌شناس سبک زندگی خود را تغییر دهد. به این صورت که بهتر است در وهله اول مصرف هرگونه مواد مخدر و مشروبات الکلی را به حداقل برساند و سپس یک دفترچه آماده کند و احساسات مختلف خود را در آن بنویسد. همچنین حتی‌الامکان فعالیت بدنی خود را افزایش دهد.

دارودرمانی

اگرچه سازمان غذا و دارو (FDA) هیچ دارویی را برای درمان اختلالات شخصیتی تأیید نکرده است؛ اما چندین نوع داروی مؤثر نظیر داروهای ضدافسردگی، داروهای ضد استرس و داروهای تثبیت‌کننده خلق‌وخو وجود دارند که می‌توانند تا حد قابل‌توجهی در کنترل این اختلالات مؤثر باشند.

پیروی از برنامه‌های بیمارستانی

در برخی موارد، نوع اختلال شخصیتی ممکن است آن‌قدر جدی باشد که برای مراقبت از سلامت روان فرد و نزدیکان او بهتر است بیمار در بیمارستان بستری شود. به‌طورکلی این کار فقط زمانی توصیه می‌شود که پزشک نتواند از روش‌های فوق شدت بیماری را کاهش دهد. در طی این روند درمانی ممکن است بیمار به طور سرپایی یا اقامتی تا زمان بهبود در بیمارستان بستری شود و تحت‌نظر باشد.

سخن پایانی

ویژگی‌های شخصیتی نشان‌دهنده الگوهای تفکر، درک، واکنش رفتاری نسبت به دیگران و... هستند که معمولاً در طول عمر نسبتاً پایدار و بدون تغییر باقی می‌مانند. اما اختلالات شخصیتی زمانی زندگی را با مشکل مواجه می‌کند که این علائم زندگی شخص را با اختلال مواجه کند و زمینه ناسازگاری اجتماعی را برای او پدید آورد که این ناسازگاری‌های اجتماعی می‌تواند باعث ناراحتی قابل‌توجهی در افراد مبتلا و اطرافیان آن‌ها شود. استرس مزمن، بدبینی، نیاز به توجه و... تنها بخشی از علائم اختلالات شخصیتی محسوب می‌شود که می‌تواند زندگی شخصی و اجتماعی فرد را با مشکل جدی مواجه کند تاحدی‌که فرد انزوا را به شرکت در جمع‌های شاد دوستانه ترجیح دهد.

بر اساس مقاله فوق افراد دارای شخصیت‌های منحصربه‌فردی هستند که از ترکیب پیچیده‌ای از ویژگی‌های مختلف تشکیل‌شده است. ویژگی‌های شخصیتی بر نحوه درک و ارتباط افراد با دنیای اطرافشان و همچنین نحوه بینش آن‌ها مؤثر است. به‌طورکلی شخصیت در اوایل زندگی از طریق ژن‌ها و محیط اطراف شکل می‌گیرد و در صورت عدم شکل‌گیری درست می‌تواند زندگی شخص را با مشکلات جدی روبه‌رو کند.