روش های کنترل و درمان بی اختیاری ادرار

برخلاف تصور بیشتر افراد، بی اختیاری ادرار تنها گریبان‌گیر قشر مسن نمی‌شود. درست است که احتمال ابتلا افراد مسن به بی اختیاری ادرار بیشتر از دیگران است، اما این مشکل می‌تواند به خاطر دلایل متعدد، در سنین پایین‌تر، مشاهده شود. در این مطلب قصد داریم به صورت کامل شرح دهیم که بی اختیاری ادرار چیست؟ علت و انواع آن را بیان کنیم. ضمن اینکه در مورد درمان قطعی بی اختیاری ادرار نیز صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید تا در رابطه با این موضوع و همچنین درمان آن اطلاعات کامل و دقیقی کسب کنید.

بی اختیاری ادرار چیست؟

بی اختیاری ادرار زمانی رخ می‌دهد که شما بدون هیچ کنترلی، نشتی ادرار داشته باشید. در بدن انسان، زمانی که مثانه پر می‌شود، یک پیام به مغز ارسال شده و با باز شدن عضلات اسفنکتر، ادرار از بدن خارج می‌شود. در این مدت زمان، فرد فرصت دارد به دستشویی برود، بدون اینکه نشتی اتفاق بیفتد؛ اما در افرادی که دچار بی‌اختیاری ادرار هستند، یکی از قسمت‌های مربوط به سیستم ادراری که شامل کلیه، مثانه، حالب‌ها و مجرای ادراری می‌شود، به خوبی عمل نمی‌کند.

این امر باعث می‌شود تا فرد بدون کنترل و غیرارادی، دچار نشتی ادرار و حتی بی اختیاری ادراری مداوم شود. این مشکل به دلایل متعددی می‌تواند برای یک فرد ایجاد شده و در نتیجه باعث بروز مشکلاتی در روتین زندگی وی شود. با دانستن علت بروز این عارضه، می‌توان به کمک راهکارهای مختلف به درمان بی اختیاری ادرار پرداخت.

بیشتر بخوانید: درمان اضطراب بدون دارو

انواع بی اختیاری ادرار

با توجه به نوع علائم و نشانه‌ها، این بیماری به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شود. دکتر متخصص در ابتدا سعی می‌کند تا با کمک روش های تشخیص بی اختیاری ادرار، نوع آن را تشخیص داده و سپس بر اساس آن راهکارهای درمانی را تجویز می‌کند. انواع بی اختیاری ادرار به شرح زیر است:

• بی‌ اختیاری ادراری عصبی: بسیاری از زنانی که زایمان کرده یا دچار یائسگی شده‌اند، دچار بی ‌اختیاری ادراری استرسی می‌شوند. در این نوع بی‌اختیاری، مثانه و عضلات تحت یک فشار ناگهانی قرار می‌گیرند که باعث نشتی ادرار می‌شود. پزشک برای درمان بی اختیاری عصبی؛ احتمالا روش‌های مختلفی را از جمله رفتاردرمانی، تغییر سبک زندگی، تمرینات ورزشی و... توصیه می‌کند.
• بی‌ اختیاری ادرار فوری: این نوع بی‌اختیاری، به عنوان مثانه بیش فعال شناخته می‌شود. علت بی‌اختیاری فوریتی، انقباض ناگهانی و غیر ارادی دیواره عضلانی مثانه است که باعث نشتی ادرار می‌شود.
• بی‌ اختیاری ادرار سرریز: برخی افراد در هنگام دفع ادرار، مثانه خود را به یکباره خالی نمی‌کنند. این امر باعث می‌شود فرد تعداد دفعات بیشتری نیاز به دفع ادرار داشته باشد و احتمال نشتی ادرار در برخی از این مواقع وجود دارد.
• بی ‌اختیاری ادرار ترکیبی: در این نوع، علائم بی‌اختیاری استرسی و فوریتی با هم وجود دارد. به عنوان مثال ممکن است فرد به علت داشتن مثانه بیش فعال و بی‌اختیاری استرسی، دچار نشتی ادرار شود. 
• بی ‌اختیاری کامل یا عملکردی: در این حالت فرد به دلیل مشکلات حرکتی که به آن دچار است، نمی‌تواند خود را به موقع به دستشویی برساند.

پزشک معالج با بررسی علائم، انجام آزمایش‌ها، بیماری‌هایی که به آن مبتلا هستید و داروهایی که مصرف می‌کنید، نوع بی اختیاری ادرار را تشخیص می‌دهد.

چرا دچار بی اختیاری ادرار می شویم؟

سیستم دفع ادرار به طور کلی بدین صورت کار می‌کند. ادرار از طریق ماهیچه‌هایی به نام حالب به سمت مثانه حرکت می‌کنند. زمانی که مثانه پر می‌شود، یک پیام به مغز ارسال می‌شود. در هنگام ادرار کردن، ماهیچه‌های دیواره مثانه سفت و عضله‌ای به نام اسفنکتر که مسئول نگهداری ادرار در مثانه است، شل می‌شود. سیستم دفع ادرار از زمان ارسال سیگنال به مغز تا تخلیه مثانه، به صورت آرام عمل می‌کند. به همین علت، فرد فرصت رفتن به دستشویی بدون مشکل نشتی ادرار را دارد. نشتی ادرار زمانی رخ می‌دهد که یکی از قسمت‌های سیستم دفع ادرار به خوبی کار نکند و باعث بروز مشکل از دست دادن کنترل مثانه شود. به عنوان مثال انقباض بیش از حد ماهیچه‌های مثانه یا عدم هماهنگی در انقباض همزمان ماهیچه‌ها، می‌تواند باعث مشکل در کنترل مثانه شود.

برای هر یک از انواع بی اختیاری ادرار، علت‌های مختلفی وجود دارد که عبارت‌اند از:

• علت بی‌ اختیاری ادرار استرسی می‌تواند مواردی مانند بارداری، زایمان، یائسگی، سن و چاقی باشد. 
• التهاب پوشش مثانه، سیستیت، سکته مغزی، پارکینسون و بزرگ شدن پروستات می‌تواند از جمله دلایل بی‌ اختیاری ادرار فوریتی شمرد.
• افرادی دچار بی‌اختیاری سرریز می‌شوند که مشکل انسداد مثانه دارند. مشکل انسداد می‌تواند ناشی از یک غده پروستات بزرگ، توموری که باعث فشار به مثانه می‌شود، وجود سنگ‌های ادراری و یبوست باشد.
• برخی افراد نیز دچار مشکل بی‌اختیاری کامل هستند که علت آن می‌تواند ناشی از مشکلات و آسیب‌های نخاعی یا عوارض ناشی از برخی داروها مانند شل کننده عضلات، قرص‌های خواب و آرامبخش و داروهای فشار خون باشد.

بیشتر بخوانید: بهترین کلینیک سردرد تهران

بی اختیاری ادرار چه نشانه هایی دارد؟

علائم بی اختیاری ادرار، متعدد است؛ اما نشانه اصلی در تمام انواع این مشکل، نشتی غیر ارادی ادرار است؛ ولی زمان و چگونه رخ دادن این اتفاق در هریک از انواع بی اختیاری ادرار، متفاوت است.

• نشتی در هنگام خندیدن یا سرفه کردن یا انجام فعالیت‌هایی مانند دویدن و پریدن از جمله نشانه های بی اختیاری ادرار استرسی است. 
• در بی اختیاری ادرار فوری، فرد یک میل ناگهانی و بسیار شدید برای دفع ادرار در خود احساس کرده و همزمان با این احساس، ادرار نشت می‌کند.
• افرادی که دچار بی‌اختیاری سرریز هستند، به علت عدم توانایی در تخلیه کامل مثانه، دچار نشتی می‌شود. 

روش های پیشگیری از دفع غیر ارادی ادرار

با اینکه برخی از علت‌های بروز این مشکل، می‌تواند غیرقابل جلوگیری باشد، اما نداشتن سبک زندگی سالم، یکی از دلایل بروز این مشکل است که با اصلاح آن می‌توان از دفع غیرارادی ادرار پیشگیری کرد. 

چاقی، مصرف نوشیدنی‌های الکلی، مصرف بیش از حد کافئین و سیگار کشیدن احتمال بروز این مشکل را در افراد افزایش می‌دهد. بنابراین با تنظیم یک برنامه سالم برای تغذیه و تحرک، می‌توان از دچار شدن به این مشکل، جلوگیری کرد. اگر بخواهیم به طور خلاصه روش‌های پیشگیری از بی اختیاری ادرار را بگوییم شامل موارد زیر می‌شود:

• ترک کردن یا کاهش مصرف نوشیدنی‌های الکلی، کافئین‌دار،غذاهای تند
• استفاده از فیبر در رژیم غذایی
• فعالیت بدنی برای کاهش یا جلوگیری از افزایش وزن
• ترک سیگار

بی اختیاری ادرار در بارداری

بی‌اختیاری ادرار در دوران بارداری یک مشکل رایج است که به دلیل تغییرات فیزیکی و هورمونی در بدن زنان ایجاد می‌شود. در این دوران، رشد جنین باعث افزایش فشار بر مثانه و عضلات کف لگن می‌شود که می‌تواند منجر به نشت ادرار، به‌ویژه هنگام سرفه، عطسه یا فعالیت‌های بدنی شود. علاوه بر این، تغییرات هورمونی مانند افزایش سطح پروژسترون ممکن است باعث کاهش کنترل عضلات مثانه شود.

برای پیشگیری و مدیریت این مشکل، انجام تمرینات کگل که به تقویت عضلات کف لگن کمک می‌کنند، توصیه می‌شود. همچنین اجتناب از نوشیدنی‌های محرک مانند کافئین و کنترل مصرف مایعات قبل از خواب می‌تواند مفید باشد. در مواردی که بی‌اختیاری شدیدتر است، مشاوره با پزشک و استفاده از روش‌های درمانی مناسب مورد نیاز است.

روش‌های تشخیص علت بی اختیاری ادرار در مردان و زنان

تشخیص علت بی‌ اختیاری ادرار در زنان و مردان شامل روش‌های مختلفی است که پزشک بر اساس علائم بیمار و شرایط فرد از آن‌ها استفاده می‌کند. برخی از این روش‌ها عبارت‌اند از:

معاینه فیزیکی: پزشک با انجام معاینه فیزیکی به بررسی وضعیت عضلات لگن و مثانه می‌پردازد. این معاینه می‌تواند نشان دهد که آیا ضعیف شدن عضلات کف لگن، افتادگی مثانه یا مشکلات ساختاری دیگر علت بی‌اختیاری ادرار است یا خیر.

آزمایش ادرار (آنالیز ادرار): برای بررسی وجود عفونت، خون یا مواد غیرطبیعی در ادرار، آزمایش ادرار انجام می‌شود. عفونت‌های مجاری ادراری یا دیگر مشکلات مرتبط با کلیه‌ها و مثانه ممکن است یکی از دلایل بی‌اختیاری باشند.

آزمایش باقی‌مانده ادرار پس از تخلیه مثانه: در این روش، بعد از تخلیه مثانه، میزان ادرار باقی‌مانده در آن اندازه‌گیری می‌شود. این آزمایش با استفاده از سونوگرافی یا یک کاتتر کوچک انجام می‌گیرد و نشان می‌دهد که آیا مثانه به طور کامل تخلیه می‌شود یا خیر.

سونوگرافی: سونوگرافی به پزشک امکان می‌دهد تا ساختار مثانه، کلیه‌ها و مجاری ادراری را بررسی کند و مشکلاتی مانند سنگ مثانه یا ناهنجاری‌های آناتومیک را شناسایی کند.

آزمایش یورودینامیک: این آزمایش پیشرفته‌تر، عملکرد مثانه و مجاری ادرار را ارزیابی می‌کند. در این روش، میزان جریان ادرار، فشار داخل مثانه و میزان انقباضات مثانه هنگام تخلیه ادرار اندازه‌گیری می‌شود. این تست به تشخیص مشکلات عملکردی مثانه و عضلات آن کمک می‌کند.

سیستوسکوپی: در این روش، پزشک یک لوله باریک و دارای دوربین به نام سیستوسکوپ را از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می‌کند. این روش به پزشک امکان می‌دهد تا داخل مثانه و مجرای ادرار را مشاهده کرده و وجود مشکلات ساختاری مانند تومور یا انسداد را بررسی کند.

پد تست: در این آزمایش، بیمار یک پد مخصوص را در طول روز استفاده می‌کند تا میزان نشت ادرار اندازه‌گیری شود. این روش می‌تواند شدت بی‌اختیاری را تعیین کند و به تشخیص نوع آن کمک کند. 

این روش‌های تشخیصی به پزشکان کمک می‌کنند تا بهترین روش درمانی را برای بیمار پیشنهاد دهند و علت اصلی بی‌اختیاری ادرار را شناسایی کنند.

بهترین روش های درمان قطعی بی اختیاری ادرار

پزشک معالج با بررسی علائم، سوابق بیماری و نتیجه آزمایشات، علت بی اختیاری ادرار را تشخیص می‌دهد. بر اساس علت و نوع بی اختیاری ادرار، روش‌های درمان متفاوت است. در ادامه انواع روش ‌‌های درمان بی اختیاری ادرار را معرفی می‌کنیم.

درمان بی اختیاری ادرار با روش‌های رفتاری

در روش‌های رفتاری درمان بی اختیاری ادرار، سعی می‌شود با تغییراتی در سبک زندگی، این مشکل را کنترل و به مرور زمان درمان کرد. استفاده از یک برنامه منظم برای رفتن به دستشویی در جلوگیری از نشتی ادرار کمک می‌کند. این برنامه به افراد کمک می‌کند به جای رفتن به دستشویی در هنگام داشتن احساس نیاز، در زمان مشخص نسبت به تخلیه مثانه خود اقدام کنند. در هربار رفتن به دستشویی، بعد از یکبار تخلیه مثانه، کمی صبر کرده و دوباره برای دفع ادرار تلاش کنید. این کار باعث می‌شود عضلات مثانه خود را برای دفع ادرار تقویت کنید و علاوه بر آن از تخلیه کامل مثانه مطمئن شوید.

تخلیه مثانه قبل از انجام فعالیت‌های ورزشی، از دیگر روش‌های رفتاری برای درمان بی اختیاری ادرار است. 

به نوع، زمان و میزان حجم مایعات مصرفی در روز، دقت کنید. جلوگیری از نوشیدن مایعات قبل از خوابیدن یا انجام فعالیت‌های بدنی به خصوص نوشیدنی‌های کافئین‌دار یکی از روش‌هایی است که باعث کاهش احتمال نشتی ادرار می‌شود. بهتر است از انجام فعالیت‌های بدنی سنگین که احتمال نشتی ادرار را در هنگام انجام آن افزایش می‌دهد، خودداری کنید.

درمان بی اختیاری ادرار با ورزش عضلات کف لگن

به دلیل آن که مثانه و مجرای ادرار در لگن قرار دارند، کنترل آ‌ن‌ها بر عهده عضلات کف لگن است. به همین علت افرادی که لگنشان دچار آسیب می‌شود، مشکل کنترل ادرار پیدا می‌کنند. 

پزشک معالج برای این گروه افراد ورزش‌های مخصوص لگن را تجویز می‌کند. قبل از انجام این ورزش‌ها، در ابتدا بررسی می‌شود که شما به چه میزان می‌توانید عضلات لگن خود را منقبض کنید. بر اساس میزان توانایی شما در انقباض، برنامه ورزشی عضلات لگن تنظیم می‌شود. در این برنامه باید تمرین انجام حداقل ٨ انقباض در ٣ روز وجود داشته باشد. بعد از انجام چند ماه تمرین، مجدد وضعیت لگن بررسی و بر اساس آن برای ادامه درمان تصمیم‌گیری می‌شود.

درمان بی اختیاری ادرار با دارو درمانی

در بعضی مواقع برای درمان بی اختیاری ادرار، علاوه بر روش‌های رفتاری و تمرین‌های ورزشی، نیاز به استفاده از دارو وجود دارد. با توجه به نوع بی اختیاری ادرار، داروی مناسب طبق صلاح دید پزشک و وضعیت بیمار، تجویز می‌شود. برخی از داروها ممکن است روی افراد، عوارض متفاوتی داشته باشد. به همین علت اصولا پزشک در ابتدای مرحله درمان دوز پایین دارو را تجویز می‌کند تا بعد از چندین هفته واکنش بدن فرد و روال درمان را با توجه به تاثیر دارو بررسی کند. سپس با توجه به این موارد، برای افزایش دوز و تغییر در نوع دارو تصمیم می‌گیرد.

درمان بی اختیاری ادرار با روش‌های مداخله‌ای

اگر با دارو و اصلاح رفتار نتوان مشکل بی اختیاری ادرار را درمان کرد، پزشک معالج به سراغ راهکارهای درمان با روش‌های مداخله‌ای می‌رود. برخی از روش‌های درمان بی اختیاری ادرار در زنان و مردان، متفاوت است که در ادامه هریک را توضیح می‌دهیم.

• پساری: برای درمان دفع غیر ارادی ادرار در زنان، از وسیله به نام پساری می‌توان استفاده کرد. پساری یک وسیله نرم و پلاستیکی است که وارد واژن شده و به دیواره واژن و مجرای ادرار فشار می‌آورد. این روش برای درمان بی ‌اختیاری عصبی یا استرسی مفید است.
•  حجم‌دهنده‌ها: یکی دیگر از روش‌های درمانی بی ‌اختیاری استرسی ، وارد کردن موادی مانند ژل و خمیر در نزدیکی قسمت اسفنکتر مجرای ادراری است. این مواد، ناحیه اطراف مجرای ادراری را ضخیم کرده و در نتیجه از نشت غیر ارادی ادرار جلوگیری می‌کند.
• سم بوتولینیوم A: در این روش درمان، سم بوتولینیوم A که به عنوان بوتاکس شناخته می‌شود را به مثانه تزریق می‌کنند. این تزریق باعث می‌شود که فضای بیشتری در مثانه به وجود آید و در نتیجه مانع از نشت غیر ارادی ادرار شود.

درمان بی اختیاری ادرار با جراحی

در برخی موارد برای درمان بی اختیاری ادرار، تنها راه حل عمل جراحی است.  اگر علت این مشکل انسداد مجرای ادراری باشد و با تجویز دارو درمان نشود، به کمک جراحی می‌توان این مشکل را رفع کرد. انسداد مجرای ادراری در مردان ممکن است ناشی از بزرگ بودن پروستات باشد. اگر نتوان به کمک دارو این مشکل را رفع کرد، عمل جراحی برای برداشتن قسمت بزرگ پروستات تجویز می‌شود.

یکی دیگر از راه‌های درمان قطعی بی ‌اختیاری ادرار در مردان در صورتی که استرسی باشد، عمل جراحی برای کاشت اسفنکتر است. اسفنکتر به بسته نگه داشتن مجرای ادراری و جلوگیری از نشت کمک می‌کند. 

عمل جراحی اسلینگ از دیگر راهکارهای درمان بی اختیاری ادرار استرسی در زنان است. در این عمل جراحی مواد مخصوصی بین واژن و مجرای ادراری قرار می‌گیرد که از بافت ضعیف و آسیب‌دیده حمایت می‌کند.

درمان بی اختیاری ادرار با rTMS

بی اختیاری ادرار یکی از بیماری‌هایی است که علاوه بر آن که در روال زندگی روزمره افراد تاثیر می‌گذارد، برای حضور آن‌ها در اجتماع مشکل به وجود می‌آورد. به همین علت بسیار مهم است که زیر نظر یک پزشک متخصص نسبت به درمان اقدام کرد تا بتوان به صورت قطعی این مشکل را رفع کرد.

 یکی دیگر از روش‌های درمان بی اختیاری ادرار، تحریک الکتریکی اعصاب یا درمان به روش آر تی ام اس است. در این روش به کمک پالس‌های خفیف الکتریکی، اعصاب کنترل کننده مثانه و عضلات اسفنکتر تحریک می‌شود. کلینیک تهران rTMS با پزشکان متخصص به کمک روش تحریک الکتریکی به افراد برای درمان این بیماری کمک می‌کند. شما می‌توانید برای رفع این مشکل، به کلینیک تهران آر تی ام اس مراجعه کنید و پس از ویزیت توسط پزشکان و متخصصان مجرب، دوره درمان را طی کنید. 

سخن پایانی

در این مطلب سعی کردیم در مورد درمان قطعی بی اختیاری ادرار در زنان و مردان و انواع این بیماری اطلاعات کاملی را در اختیار شما قرار دهیم. در صورتی که با این عارضه دست و پنجه نرم می‌کنید، پیشنهاد می‌کنیم با کنار گذاشتن احساس خجالت و شرم، در سریع‌ترین زمان ممکن به کلینیک معتبر و پزشکان متخصص مراجعه کنید تا با روش‌های درمانی که پیشنهاد می‌شود، مشکل کنترل بی اختیاری ادرار را برطرف کنند.