اختلال دو قطبی چیست؟ علت بیماری دو قطبی و راه های درمان آن

یکی از رایج‌ترین انواع بیماری های اعصاب و روان، اختلال دوقطبی است که در برخی از افراد رخ می‌دهد. با این اختلال، ممکن است شاهد تغییراتی در خلق‌وخو و رفتار فرد باشیم که در این مقاله بیشتر به جزئیات این موضوع می‌پردازیم. توجه داشته باشید اگر می‌خواهید این بیماری را در خود یا فردی درمان کنید، نیاز دارید تا آن را به خوبی بشناسید و راه‌های درمان آن را بدانید. به همین دلیل، در این مقاله قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که اختلال دو قطبی چیست؛ همچنین علائم دوقطبی و راه‌های درمان آن را نیز بررسی می‌کنیم. بنابراین تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

بایپولار یا اختلال دوقطبی چیست 

دوقطبی یعنی چه ؟ اختلال دوقطبی یکی از انواع اختلالات روانی است که در گذشته آن را با نام شیدایی افسردگی می‌شناختند. این بیماری در فرد، تغییرات رفتاری و اخلاقی شدید و غیرطبیعی ایجاد می‌کند. به عبارت دیگر، اگر فردی دارای این بیماری باشد، ممکن است در کسری از ثانیه رفتار آن تغییر کند و کنش‌های آن شکل دیگری پیدا کنند. دوقطبی تنها شامل ایجاد تغییرات اخلاقی و رفتاری در فرد نیست؛ بلکه این بیماری می‌تواند تغییرات ناگهانی را در انرژی، سطح فعالیت و تمرکز فرد نیز ایجاد کرده و آن‌ها را مختل کند. این بیماری با نام افسردگی شیدایی نیز شناخته می‌شود. 

باید گفت این اختلال چندان خطرناک نیست و نمی‌تواند فرد را دچار آسیب‌های جدی فیزیکی کند. همچنین خبر خوب این است که این بیماری مادام‌العمر نیز نیست و شما می‌توانید آن را با روش‌هایی که در بخش‌های بعدی گفته می‌شود، درمان کنید.

علائم اختلال دو قطبی و روش تشخیص آن

علائم بیماری دوقطبی می‌تواند بسیار زیاد باشد و شما می‌توانید با مشاهده برخی از آن‌ها، این بیماری را در فرد تشخیص دهید. بهتر است استمرار و تکرار این نشانه‌ها را در فرد مشاهده کنید تا مطمئن شوید فرد به دوقطبی مبتلا است. در این بخش به برخی از اصلی‌ترین علائم و نشانه‌های افسردگی شیدایی یا همان دوقطبی اشاره خواهیم کرد.

شیدایی

حالت شیدایی در شخص می‌تواند یکی از نشانه‌های ابتلا به دوقطبی باشد. شیدایی به این معنا است که فرد احساس بسیار خوبی دارد و به آینده بیش از حد خوشبین است. شاید در اینجا تعجب کنید که چرا احساس خوش‌بینی نشانه بیماری دو قطبی است؟

باید گفت خوش‌بینی ویژگی بدی نیست؛ اما در حالت شیدایی، فرد بیش از حد به آینده خوش‌بین می‌شود و ممکن است به همین دلیل، تصمیمات بسیار خطرناک و از روی هیجان بگیرد. به عنوان مثال، می‌توانیم در زمان شیدایی، خرج کردن پول‌ با مقدار زیاد، مصرف مواد مخدر و دخانیات بیش از حد معمول، و رابطه جنسی محافظت‌نشده را از فرد انتظار داشته باشیم.

افسردگی

افسردگی چیست ؟ شاید شما بیش از حالت شیدایی، با افسردگی آشنا باشید. افسردگی یکی دیگر از علائم اختلال دوقطبی است که می‌توانید در فرد مشاهده کنید. افسردگی می‌تواند برای تمامی افراد پیش بیاید و حتی گاهی می‌تواند به ما کمک کند؛ اما افسردگی که در حالت دوقطبی رخ می‌دهد، عادی نیست. لازم به ذکر است که این حالت از افسردگی، بسیار شدید و طولانی است. در واقع فرد می‌تواند تغییراتی را مانند فکر کردن به خودکشی، لذت نبردن و نداشتن علاقه به دنیای پیرامون خود و از دست‌دادن اعتمادبه‌نفس را تجربه کند.

روان‌پریشی

باید گفت حالت روان‌پریشی، مرحله پس از شیدایی و افسردگی است. اگر این دو مورد برای مدت طولانی شما را درگیر خود کرده باشند، وارد مرحله روان‌پریشی می‌شوید که یکی از نشانه‌های دو قطبی است. در دوره روان‌پریشی تفکرات هذیان در ذهن شما رخ می‌دهد و به چیزهای عجیبی فکر می‌کنید.

به عنوان مثال، ممکن است در این دوره با خود فکر کنید که ماموریتی بزرگ در پیش دارید و همچنین دارای قدرت و توانایی‌هایی هستید. به زبان ساده‌تر، ممکن است در این دوره دچار توهم شده و واکنش‌هایی نشان دهید که نتوانید آن‌ها را برای دیگران توصیف کنید. پس از تشخیص این حالت در فرد، سریعا موضوع را با متخصص در میان بگذارید.

لازم است بدانید که بهترین راه تشخیص دوقطبی بودن افراد، از طریق مصاحبه روانپزشک با بیمار و انجام تست‌های معتبر مربوطه است. در جلسات درمانی، روانپزشک سوالات مختلفی درباره علائم کنونی بیمار، سابقه خانوادگی و علائم و سوابق شخص در گذشته می‌پرسد و در نهایت با بررسی موارد گفته شده، بیماری را تشخیص می‌دهد. البته به علت اشتراک برخی از نشانه‌های دوقطبی با سایر بیماری‌ها، ممکن است دوقطبی بودن فرد تا سال‌ها تشخیص داده نشود و با بیماری‌های دیگری همچون افسردگی، وسواس، اختلال شخصیت مرزی، پانیک اتک، بیش فعالی، اختلال پرخوری و ... اشتباه گرفته شود. به همین دلیل مراجعه به پزشک معتبر از اهمیت بالایی برخوردار است.

انواع بیماری اختلال دوقطبی 

دوقطبی انواع مختلفی دارد و برای درمان آن، باید آن‌ها را بشناسید. به‌طور کلی این اختلال به دو دسته تقسیم می‌شود که شامل دوقطبی نوع یک و نوع دو است. در این بخش به بررسی هر یک از انواع این بیماری می‌پردازیم. 

اختلال دوقطبی نوع یک 

دو قطبی نوع یک، نوعی از این بیماری است که فرد حداقل برای یک بار یکی از حالت‌های شیدایی یا افسردگی را تجربه کرده باشد. این نوع اختلال در مقایسه با دوقطبی نوع دو، ضعیف‌تر است و خطر کمتری دارد. همچنین این اختلال در زنان و مردان یکسان است.

اختلال دوقطبی نوع دو 

در این نوع اختلال، فرد یک دوره افسردگی شدید را طی می‌کند. این دوره افسردگی حداقل دو هفته طول می‌کشد. همچنین افراد در این نوع اختلال یک دوره روان‌پریشی را نیز تجربه می‌کنند که می‌تواند بسیار خطرناک باشد. این نوع اختلال در زنان بیشتر شایع است.

علت اختلال دوقطبی چیست 

متاسفانه هنوز علت بیماری دو قطبی به طور دقیق مشخص نشده است اما ممکن است برخی از عوامل در بروز این بیماری نقش داشته باشند که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت:

تفاوت‌های بیولوژیکی: با بررسی‌های انجام شده روی مغز افراد مبتلا به دوقطبی، مشخص شده است که ساختار مغز آن‌ها نسبت مغز افراد عادی متفاوت است. البته علت این تغییر ساختار مغزی هنوز معلوم نیست و امید است که با انجام تحقیقات بیشتر، علت این مساله نیز مشخص شود.

ژنتیک: براساس مشاهدات، احتمال ابتلا به بیماری دو قطبی، در افرادی که در خانواده و بستگان درجه یک خود، حداقل یک فرد با بیماری دوقطبی وجود دارد؛ بیشتر است. به همین دلیل ژنتیک در ابتلا به این اختلال اثرگذار است.

اختلال دوقطبی در مردان و زنان و تفاوت بین آن‌ها

همانطور که گفته شد، اختلال دوقطبی بیماری است که در مردان و زنان یکسان است؛ با این حال، نوع دو آن می‌تواند در زنان بیشتر از مردان شایع‌ باشد. البته ممکن است این اختلال در مردان و زنان، تفاوت‌هایی نیز داشته باشد که موارد زیر شامل این تفاوت‌ها هستند:

• مانند دوران شیدایی، مدت زمان دوران افسردگی نیز در زنان بیشتر از مردان است.
• تشخیص در مردان به مراتب ساده‌تر و سریع‌تر از تشخیص آن در زنان است.
• با ابتلا به این اختلال، ممکن است مردان دچار مصرف مواد مخدر و زنان به مصرف الکل روی بیاورند.
• دوران شیدایی در مردانی که به دوقطبی مبتلا هستند، شدیدتر و در زنان شکل ملایم‌تر؛ اما طولانی‌تر است.

عوامل تشدید کننده اختلال دوقطبی

در برخی موارد شاهد تشدید دوقطبی هستیم. عواملی که با شناخت آن‌ها می‌توانیم بروز این بیماری را کنترل و مانع از شدید شدن آن شویم. برخی از مهم‌ترین عوامل تشدید کننده اختلال دوقطبی عبارت‌اند از:

• استرس
• اختلال خواب
• مشکل در روابط
• مصرف الکل و مخدر
• تاثیرات مصرف داروها

نحوه اثرگذاری اختلال دو قطبی روی مغز فرد 

بیماری دوقطبی تاثیر بسیاری روی مغز افراد می‌گذارد. یکی از اصلی‌ترین تاثیراتی که این اختلال در مغز افراد دارد، کاهش ماده خاکستری مغز است. توجه داشته باشید که ماده خاکستری مغز وظیفه دارد تا احساسات و هیجانات فرد را مهار کرده و آن‌ها را کنترل کند. همچنین باید گفت بیشترِ کاهشِ این ماده در مغز افراد، در قسمت‌های لوب پیشانی و گیج‌گاهی پیش می‌آید. 

در بخش لوب پیشانی مغز، نورون‌های حساس به دوپامین قرار دارند و اختلال دوقطبی با کاهش ماده خاکستری در این بخش می‌تواند باعث ایجاد علائمی مانند ضعف در حرف زدن، تمرکز و بی‌میلی به انجام کارهای جدید شود. بخش لوب گیجگاهی مغز نیز یکی از بخش‌های اصلی مخ است. این بخش وظیفه پردازش اطلاعات دریافتی از طریق حواس پنجگانه را بر عهده دارد. اگر توسط این اختلال تضعیف شود، فرد دیگر نمی‌تواند به درستی با دیگران ارتباط برقرار کند و آن‌ها را بفهمد.

ازدواج با فرد مبتلا به اختلال دوقطبی 

ممکن است با فردی ازدواج کنید که دارای این اختلال است. حتی شاید در طول زمان و پس از ازدواج، فرد به این اختلال مبتلا شود. ازدواج  با یک فرد مبتلا به دو قطبی و زندگی با آن می‌تواند بسیار سخت باشد و اگر فرد حساسی باشید، این موضوع می‌تواند شما را آزرده کند؛ به همین دلیل، نیاز است هرچه زودتر در جهت بهبود بیماری در همسر خود قدم بردارید. 

عواملی مانند دعوا و مشاجره با عزیزان، بارداری، کمبود خواب و تغییر فصول می‌تواند باعث تشدید بیماری دوقطبی در همسر شما شود. در این شرایط بهتر است تا مراقبت زیادی از همسرتان داشته باشید و آن را از لحاظ عاطفی و روحی حمایت کنید. همچنین بهتر است روی رفتارهای عجیب همسرتان حساس نباشید و حتما در جهت کاهش عوامل تشدیدکننده این رفتارها قدم بردارید. به عنوان مثال، اگر شما نشانه‌ای مانند کمبود خواب در همسر خود مشاهده کردید، بهتر است آن را به خواب و استراحت تشویق کنید.

بارداری و بیماری دو قطبی

لازم است بدانید که ارتباطی بین توانایی بارداری و بیماری دو قطبی وجود ندارد و فرد بیمار مانند سایر افراد از توانایی تولیدمثل برخوردار است. اما به دلیل مشکلات این بیماری، بهتر است قبل از بچه دار شدن، درباره شرایط دوقطبی اطلاعات به دست آورید تا عوارض ناشی از این اختلال یا داروها برای جنین را به حداقل برسانید. در واقع این بیماری می‌تواند به دو صورت برای جنین آسیب‌زا باشد: از طریق عوارض داروها یا تاثیر بیماری بر مادر و جنین. لازم است بدانید که با بارداری احتمال بروز این بیماری افزایش پیدا نمی‌کند اما عود برخی از علائم اختلال دوقطبی می‌تواند برای مادر یا جنین خطرناک باشد. به عنوان مثال: بی خوابی، افزایش احتمال سوء مصرف سیگار و الکل، رفتارهای پرخاشگرانه، بی قراری، هذیان و افزایش احتمال آسیب به مادر یا جنین از جمله خطرات بارداری در اختلال دو قطبی است.

روش درمان بیماری اختلال دوقطبی

روش‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید با استفاده از آن‌ها، بیماری دوقطبی را در فرد تکمیل کنید؛ اما در این میان، روان‌درمانی و استفاده از دارو دو روش رایج‌ درمان هستند.

درمان بدون دارو

یکی از موثرترین روش‌های درمان اختلال دوقطبی بدون دارو استفاده از دستگاه rtms است. در این روش پالس‌های الکترومغناطیسی به مغز ارسال شده و عملکرد الکتریکی و طبیعی مغز تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

همچنین بخوانید: تحریک مغناطیسی مغز rtms

کمک گرفتن از دارو 

یکی از روش‌های رایج برای درمان بیماری دو قطبی در افراد، استفاده از داروهای تثبیت خلق است. این داروها می‌توانند شامل لیتیم، لاموتریژین، کاربامازپین و والپرات سدیم باشند. حتما توجه کنید که داروهای تثبیت خلق باید توسط پزشک متخصص تجویز شوند و به هیچ وجه نباید آن‌ها را بدون نسخه مصرف کنید؛ زیرا می‌تواند عوارض‌هایی را به دنبال داشته باشند. 

کمک گرفتن از روان‌درمانی 

روان‌درمانی یکی دیگر از روش‌هایی است که با استفاده از آن، می‌توانید بیماری اختلال دوقطبی را درمان کنید. در این روش، شما نیاز دارید به پزشک متخصص مراجعه کرده و برنامه درمانی را دریافت کنید. این برنامه ممکن است شامل جلسات مشاوره منظم و تمرین‌های رفتاری باشد که باید در طول زمان و به‌صورت منظم اجرا شوند. کمک گرفتن از روان‌درمانی برای از بین بردن اختلال دوقطبی به مراتب می‌تواند عوارض کم‌تری در مقایسه با کمک گرفتن از دارو داشته باشد. 

سخن پایانی

در این مقاله بررسی کردیم که اختلال دوقطبی چیست و چه علائمی و روش‌های درمانی دارد. این بیماری از ابتدای تولد با فرد همراه نیست و همچنین یک بیماری مادام‌العمر هم محسوب نمی‌شود. به همین دلیل، ممکن است فرد در طول زمان و حتی در سنین بالا دچار این اختلال شود. خبر خوب این است که اگر سریعا این اختلال را در فرد تشخیص دهید، می‌توانید به راحتی آن را درمان کرده و جای نگرانی برای عدم درمان آن وجود ندارد.