بیماری ام اس چیست؟ و چه انواعی دارد؟

برخی از بیماران پس از آنکه متوجه می‌شوند ام اس چیست، روحیه خود را می‌بازند و با ناراحتی ادامه زندگی خود را سپری می‌کنند؛ اما زندگی جریان دارد و حتی با وجود پیشرفته‌ترین نوع این بیماری، می‌توان طول عمر باکیفیت و بالایی داشت. تنها باید با شرایط و مسائل آن آشنا شد تا بهترین واکنش در مقابل آن به کار گرفته ‌شود.

از این روی ما در این مقاله درباره MS که یکی از انواع بیماری های مغز و اعصاب است، اطلاعات بیشتری در اختیارتان قرار می‌دهیم. بعد از این‌که در مورد علت و علائم آن صحبت کردیم؛ به دو مساله اساسی در مورد این بیماری، یعنی طول عمر و فلج شدن بعد از درگیری با این بیماری می‌پردازیم. حتما مطلب را تا انتهای آن بخوانید تا پاسخ سوالاتی که در ذهنتان نسبت به بیماری ام اس دارید، بیابید. با این شناخت، دیگر نگرانی‌های آزاردهنده، شما را نمی‌رنجاند و با خیال راحت‌تری زندگی می‌کنید.

بیماری ام اس چیست؟

قبل از هر چیز باید به خوبی درک کنید که بیماری ام اس چیست ؟ و بیماری ام اس تا چند سال طول می کشد؟ طبق اطلاعات پزشکان، در این بیماری که به آن مالتیپل اسکلروزیس نیز می‌گویند، سیستم ایمنی بدن انسان به شبکه عصبی مرکزی او حمله می‌کند و به‌صورت اشتباه، غلافی را که محافظ بافت عصبی است، ملتهب می‌کند و از بین می‌برد. با این کار، ارتباطی که بین مغز و سایر بخش‌های بدن انسان وجود دارد، قطع می‌شود. این اتفاق ممکن است به‌طور موقتی رخ دهد یا آسیبی باشد که برای همیشه دامنگیر فرد ‌شود. خوب است بدانید که این بیماری با استفاده از روش‌های مختلف قابل تشخیص است اما یکی از این روش‌ها تست نوار عصب و عضله است. گاهی ممکن است تشخیص ام اس تا مدت‌ها طول بکشد.

همچنین بخوانید: تشخیص ام اس با نوار عصب و عضله

انواع بیماری ام اس (MS)

ام اس به چهار نوع اصلی تقسیم می‌شود که هر کدام ویژگی‌ها و الگوهای پیشرفت خاص خود را دارند:

1. MS عود کننده-فروکش کننده (Relapsing-Remitting MS یا RRMS)

این نوع شایع‌ترین شکل ام اس است و حدود ۸۵ درصد از مبتلایان به ام اس ابتدا با این نوع تشخیص داده می‌شوند. در RRMS، فرد دچار دوره‌هایی از علائم حاد یا «عود» می‌شود که پس از آن دوره‌هایی از بهبودی نسبی یا کامل (فروکش) قرار دارد. در طی دوره‌های فروکش، علائم ممکن است به طور کامل از بین بروند یا بهبود یابند، اما برخی علائم ممکن است باقی بمانند.

2. ام اس پیشرونده ثانویه (Secondary Progressive MS یا SPMS)

SPMS اغلب به عنوان مرحله بعدی RRMS شناخته می‌شود. در این نوع، پس از یک دوره عود و فروکش، بیماری به طور مداوم پیشرفت می‌کند و علائم به مرور زمان بدتر می‌شوند. اگرچه هنوز ممکن است دوره‌هایی از عود وجود داشته باشد، اما فروکش کمتر و ضعیف‌تر می‌شود.

3. ام اس پیشرونده اولیه (Primary Progressive MS یا PPMS)

این نوع ام اس از ابتدای تشخیص به صورت پیشرونده پیش می‌رود و حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از موارد ام اس را تشکیل می‌دهد. در PPMS، بیمار به طور مداوم با تشدید علائم مواجه است و به ندرت دوره‌های فروکش را تجربه می‌کند. این نوع از ام اس معمولاً در سنین بالاتر تشخیص داده می‌شود.

4. ام اس پیشرونده عودکننده (Progressive-Relapsing MS یا PRMS)

این نوع نادرترین شکل ام اس است و شامل کمتر از ۵ درصد از موارد می‌شود. PRMS ترکیبی از پیشرفت پیوسته بیماری و دوره‌های عود است. برخلاف SPMS، از ابتدا با ویژگی‌های پیشرونده شروع می‌شود و دوره‌های عود در طول زمان بر شدت بیماری می‌افزایند.

علت بیماری ام اس چیست؟

عوامل مختلفی، علت بیماری ام اس هستند و در کنار این مساله، این موارد در افراد مختلف با هم فرق دارد. برخی از این علل مانند سابقه خانوادگی، محل زندگی و در معرض میکروب و باکتری‌ بودن در دوران کودکی در اختیار اراده افراد نیستند و فرد نمی‌تواند کار چندانی برای آن انجام دهد؛ اما در کنار آن‌ها، چند مورد دیگر هم هستند که توجه به هر کدام از آن‌ها به مقدار زیادی احتمال ابتلا به ام اس را کاهش می‌دهند.

رژیم غذایی ناسالم

پزشکان، رژیم غذایی سالم را به همه افراد توصیه می‌کنند. در بیماری ام اس هم این مساله پررنگ است و برای دوری از آن باید رژیم داشته ‌باشید که چربی‌های مفید، کربوهیدرات، پروتئین، آنتی‌اکسیدان و ویتامین‌های مختلف مانند ویتامین D در ترکیبات خود داشته ‌باشد؛ بنابراین، یکی از علت‌های این بیماری می‌تواند رژیم غذایی ناسالم مانند غذاهای پرچرب و شور باشد که این روزها موردعلاقه افراد زیادی هستند.

فعالیت بدنی و تحرک کم

با توجه به ماشینی‌شدن اکثر کارهای روزمره، نیاز به فعالیت فیزیکی زیاد مانند سابق حس نمی‌شود؛ اما این مساله روی سلامتی تاثیر منفی بسیاری می‌گذارد و نداشتن فعالیت بدنی به اندازه کافی یکی از علت‌هایی است که احتمال ابتلای افراد به سمت بیماری MS را افزایش می‌دهد. یکی از کارهای ساده‌ای که می‌توان هر روز انجام داد، پیاده‌روی است. این مساله روی اضطراب و فشارهای روحی هم تاثیر مثبت می‌گذارد و مقدار آن را کاهش می‌دهد.

مصرف دخانیات

مصرف دخانیات مختلف مانند سیگار یکی از علت‌هایی است که روی سلامت افراد تاثیر زیادی دارند؛ اما گاهی اوقات به دلیل آنکه بروز علائم این بیماری طول می‌کشد، افراد هیچ توجهی به آن ندارند. در میان علل بیماری ام اس این مساله هم بسیار اثرگذار است و بهتر است برای جلوگیری از ابتلا به آن از استعمال دخیانیات دوری کرد.

تنش و استرس

این روزها استرس زیادی در طول زندگی به همه افراد وارد می‌شود. همین مساله یکی از علت‌های به وجود آمدن بیماری ام اس است. خستگی بیش از اندازه از مقدار کارها و فعالیت‌های روزانه و نگرانی برای آینده، بدن را دچار اختلال می‌کند و روی عملکرد بدن تاثیر منفی می‌گذارد.

پایین بودن مقدار ویتامین D بدن

ویتامین دی بدن از طریق نور خورشید و بعضی از غذاها تامین می‌شود؛ اما گاهی اوقات جذب به‌درستی انجام نمی‌شود و کمتر از مقدار لازم صورت می‌گیرد. در این شرایط، ممکن است با نظر پزشک از آمپول یا قرص این ویتامین برای افراد تجویز شود تا آن کمبود جبران شود. این مساله روی بیماری MS تاثیر می‌گذارد و کمبود آن، عملکرد بخش‌های مختلف بدن را که با این بیماری در ارتباط هستند، تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.

عوامل موثر در ابتلا به Ms

عواملی متعددی هستند که باعث می‌شوند یک شخص به بیماری ام اس دچار شود؛ که مهم‌ترین این عوامل عبارت‌اند از:

• ژنتیک: یکی از مهم‌ترین عوامل خطر ابتلا به بیماری MS یا مالتیپل اسکلروزیس ژنتیک است. وجود سابقه خانوادگی در افراد مانند ابتلای یکی از والدین یا خواهر و برادر فرد به ام اس، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. بیش از 200 ژن مرتبط با MS شناسایی شده‌اند که برخی از آنها شامل ژن‌های HLA هستند.
• جنسیت: احتمال ابتلا به MS در زنان 2 تا 3 برابر مردان است. این تفاوت می‌تواند به دلیل تأثیرات هورمونی باشد.
• سن: MS می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما معمولاً در افراد بین 16 تا 55 سال بیشتر شایع‌تر بوده و سن متوسط ابتلا به این بیماری حدود 15 تا 45 سالگی است.
• عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض ویروس‌ها به ویژه ویروس اپشتین بار (EBV) و کمبود ویتامین D می‌تواند خطر ابتلا به MS را افزایش دهد. زندگی در مناطق دورتر از خط استوا نیز با افزایش شیوع این بیماری مرتبط است.
• عفونت‌ها: برخی عفونت‌ها مانند عفونت‌های ویروسی با افزایش خطر ابتلا به MS مرتبط هستند. ویروس اپشتین بار که عامل مونونوکلئوز عفونی است، در لیست عفونت‌های عامل ام اس قرار دارد.
• عوامل جغرافیایی: شیوع MS در کشورهای دارای آب و هوای معتدل، مانند کانادا و شمال اروپا، بیشتر است. این مورد تأثیر عوامل محیطی و جغرافیایی بر بروز این بیماری را نشان می‌دهد.
• سیگار کشیدن: مصرف دخانیات یکی دیگر از عوامل شناخته شده برای ابتلا به MS است افرادی که سیگار می‌کشند یا در معرض دود سیگار قرار دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
• بیماری‌های خودایمنی: وجود سایر بیماری‌های خودایمنی مانند دیابت نوع 1 یا بیماری‌های تیروئیدی نیز می‌تواند خطر ابتلا به MS را افزایش دهد.

سبک زندگی سالم در بیماران MS

تحقیقات نشان داده است که تغییر سبک زندگی به طور مؤثری به پیشگیری و مدیریت بیماری MS کمک می‌کند. برای مثال استراحت کافی یکی از مهم‌ترین عواملی است موجب کاهش احساس خستگی و ضعف در افراد می‌شود. در واقع خواب مناسب و استراحت به بدن اجازه می‌دهد تا انرژی خود را بازیابی کرده و سیستم ایمنی را تقویت کند. همچنین، انجام ورزش و فعالیت بدنی منظم، مانند پیاده‌روی، به تقویت عضلات، حفظ تعادل و بهبود عملکرد سیستم‌های بدن کمک می‌کند. این فعالیت‌ها می‌توانند در کاهش علائم و عوارض ناشی از MS نیز موثر باشند.

علاوه بر این، رژیم غذایی مناسب نقش مهمی در پیشگیری از MS دارد. مصرف غذاهای مغذی که شامل چربی‌های سالم، میوه‌ها و سبزیجات است، می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و سلامت عمومی بدن کمک کند. همچنین، خنک نگه‌داشتن بدن در روزهای گرم جلوی تشدید علائم بیماری را می‌گیرد.

علائم بیماری ام اس

پس از آنکه فرد بیمار به خوبی متوجه شد که بیماری ام اس چیست، این سوال برایش پیش می‎‌آید که با بررسی چه نشانه‌هایی می‌توان آن را شناسایی کرد؛ چون تشخیص در زمان درست می‌تواند به روند درمان، کمک و از خطرات احتمالی جلوگیری کند. علائم ام اس متنوع است و در افراد مختلف با هم فرق می‌کند. همین موضوع را باید جدی گرفت و حتما برای تشخیص به پزشکان متخصص برای بررسی با دقت بالاتر مراجعه کرد.

ضعف در بینایی

ممکن است بیماری ام اس با درد در چشم‌ها شروع شود. بعضی از افراد دچار تاری در دید، کاهش بینایی و دوبینی می‌شوند و چشم‌هایشان درد می‌گیرد. در واقع یکی از شایع‌ترین علائم ms، التهاب عصب بینایی است.

ضعف در عضلات

ممکن است افراد بدون هیچ دلیلی دچار درد در عضلات خود شوند. درد شدید و اسپاسم عضلات یکی دیگر از نشانه‌های این بیماری است. همین‌طور گزگز، خواب‌رفتن و لرزش در عضله‌ها را جدی بگیرید. از آنجایی که ام اس روی اعصاب و طناب نخاعی اثر می‌گذارد، می‌تواند باعث ارسال پیام‌های نامناسب به اعضای بدن شود که گزگز و خواب رفتن و احساس درد در نتیجه آن به وجود می‌آید یا ممکن است هیچ پیامی ارسال نشود؛ در این صورت فرد دچار بی حسی می‌شود.

احساس خستگی و سردرد

سردردهای گاه و بی‌گاه هم می‌تواند از نشانه‌های ام اس باشد. این مساله به اعصابی که بیماری MS با آن درگیر است، بستگی دارد. گاهی اوقات برای بعضی افراد تشنج هم یک نشانه بیماری ام اس در نظر گرفته می‌شود. همچنین حدود 80 درصد مبتلایان به مریضی ام اس، بدون علت احساس خستگی می‌کنند.

اختلال در دستگاه گوارش

اگر فرد زیاد به دستشویی می‌رود، احتمال دهید که یک نشانه از علائم این بیماری است. بعد از درگیری با ام اس دستگاه گوارش دچار تغییرات مختلفی می‌شود. در این مدت ممکن است مقدار ادرار و مدفوع فرد بیشتر شود و لازم باشد در فاصله‌های زمانی کوتاه به سرویس بهداشتی برود.

مشکلات تنفس و صحبت کردن

عضلات تنفسی مانند سابق نمی‌توانند عمل دم و بازدم را انجام دهند. همین‌طور، فرد در صحبت‌کردن دچار مشکل می‌شود و نمی‌تواند مانند گذشته کلمات را به درستی تلفظ یا ادا کند.

در کنار این نشانه‌ها، مواردی مانند اختلال در یادگیری و مشکلات جنسی و روحی هم وجود دارد. اگر این نشانه‌ها برای مدت 24 ساعت ادامه‌دار بود، به آن به‌عنوان یک زنگ خطر نگاه کنید و پزشک را در جریان آن بگذارید. به این بازه زمانی CIS می‌گویند که برای بعضی از افراد چند کانونی است؛ یعنی در این مدت چند نشانه را به‌صورت هم‌زمان مشاهده می‌کند؛ اما برای افراد دیگر تک‌کانونی است و تنها یک نشانه از چند مورد بالا را ممکن است مشاهده کنند.

با توجه به نوع بیماری، پزشک شما را به متخصصان مختلفی ارجاع می‌دهد. گاهی‌اوقات فیزیوتراپی برای شما تجویز می‌شود؛ اما ممکن است برای درمان بیماری ام اس از روش‌های دیگری مانند گفتاردرمانی، کاردرمانی، توانبخشی یا روان‌درمانی استفاده شود. باید علائم شناسایی شوند و سپس، تجویز مناسب صورت بگیرد. شاید روند درمان کمی طولانی باشد؛ اما با صبر و حوصله حتما جواب مناسب برای درمان پیدا می‌شود.

عمر بیماران ام اس چقدر است؟

معمولا بیماری ام اس بین سنین 20 تا 40 سالگی شناسایی می‌شود. مدت‌زمان عمر بیماران ام اس در افراد مختلف، متفاوت است؛ چون این مساله به شدت بیماری و کنترل آن بستگی دارد. افرادی که دچار ام اس می‌شوند، حدود 7 سال نسبت به افراد دیگر عمر کوتاه‌تری دارند؛ اما گاهی اوقات ممکن است این عدد به 15 سال هم برسد. چیزی که در مشخص‌کردن این عدد تاثیر فراوانی دارد، سبک زندگی افراد است. اگر فرد نتواند مانند روزهای گذشته به فعالیت‌های فیزیکی خود برسد، مدت زمان بیشتری در خانه می‌ماند و دچار اضافه وزن می‌شود.

عاقبت بیماری ام اس

بعد از شنیدن خبر ابتلا به بیماری ام اس، بهتر است افراد روحیه خود را حفظ کنند و به دنبال مراحل مختلف درمان باشند. درمان با توجه به علائم فرد مشخص می‌شود. سبک زندگی سالم شامل ورزش و تغذیه سالم و انواع داروهای خوراکی و تزریقی برای فرد تجویز می‌شود. هر کدام از آن‌ها تلاش می‌کنند جلوی پیشرفت بیماری گرفته شود و عاقبت بیماری ام اس به سمت اتفاق‌های خوشایند برود. معمولا اگر تا 5 سال بعد از ابتلا به ام اس، فرد دچار معلولیت و ناتوانی حرکتی نشود، نشانه‌ی خوبی برای فرد بیمار است.

فلج شدن در بیماری ام اس

سوالی که برای بیماران پیش می‌آید این است که آیا ام اس باعث فلج شدن می شود؟ حدود 3/2 افرادی که با بیماری ام اس درگیر می‌شوند، می‌توانند تا اندازه زیادی همان سبک زندگی را که قبلا داشتند، حفظ کنند؛ اما ممکن است در این مدت به عصا یا واکر برای جابه‌جا شدن نیاز پیدا کنند؛ یعنی می‌توانند بدون نیاز به دیگران به زندگی خود ادامه دهند. این در حالی است که این بیماری ممکن است روی عملکرد فیزیکی برخی از مبتلایان تاثیر بیشتری بگذارد و لازم باشد از ویلچر برای رفتن به جاهای مختلف کمک بگیرند. در واقع در بین مبتلایان به ام اس حداکثر 25 درصد از آنها احتمالا فلج می‌شوند.

مرگ در بیماران MS

بعد از درگیر شدن فرد با بیماری ام اس دیگر مغز برای انجام کارها، به بخش‌های مختلف بدن دستور نمی‌دهد. همین مساله روی عملکرد بدن تاثیر می‌گذارد. این مساله باعث مرگ فرد نمی‌شود. تنها همانطور که پیشتر هم گفتیم، امید به زندگی افراد کم می‌شود و طول عمر افراد کاهش می‌یابد. اما بیشترین علت مرگ در افراد مبتلا به این بیماری، به خاطر عفونت ریه آن‌ها است.

چرا زنان بیشتر از مردان به MS یا مالتیپل اسکلروز دچار می‌شوند؟

خطر ابتلا به ام اس هم برای مردان و هم برای زنان وجود دارد. اما شیوع این بیماری در زنان دو برابر مردان بوده و معمولا 5 سال زودتر شروع می‌شود. از جمله دلایلی که می‌توان برای شیوع بیشتر این بیماری در زنان نام برد، عبارتند از: هورمون‌های زنانه، نگرانی، استرس بارداری و کمبود ویتامین D اشاره کرد. همچنین لازم است بدانید که ام اس به خودی خود تاثیری در باروری ندارد اما بارداری می‌تواند علائم و شدت بیماری مادر را افزایش دهد. به همین دلیل اگر به این بیماری مبتلا هستید، حتما پیش از اقدام با پزشک خود مشورت کرده و به توصیه‌های او گوش دهید.

چگونگی درمان ام اس

تا به امروز درمان قطعی برای بیماری ام اس شناخته نشده است، اما چندین روش درمانی است که با کمک آنها می‌توان به مدیریت علائم و کاهش شدت حملات کمک کرد. این درمان‌ها به دو دسته اصلی درمان‌های حمله و درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری تقسیم می‌شوند.

درمان‌های حمله شامل استفاده از داروهای استروئیدی مانند متیلپردنیزولون است که برای کاهش التهاب و کوتاه‌تر کردن دوره حملات تجویز می‌شود. این داروها می‌توانند به تسکین علائم حاد کمک کنند، اما عوارض جانبی مانند افزایش فشار خون و نوسانات خلقی را نیز به همراه دارند.

در مواردی که علائم به استروئیدها پاسخ نمی‌دهند، روش‌هایی مانند تعویض پلاسما (پلاسمافرزیس) مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش پلاسما از خون جدا شده و با محلول پروتئینی ترکیب می‌شود تا به بدن بازگردانده شود.

درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری نیز شامل داروهایی هستند که هدف آنها کاهش دفعات عود بیماری و کند کردن پیشرفت ناتوانی است. داروهایی مانند اینترفرون بتا، کوپلیمر 1 (کوپاکسون) و ناتالیزوماب (تیزابری) به عنوان درمان‌های رایج برای MS مورد استفاده قرار می‌گیرند.

همچنین، داروهای جدیدتری مانند اوکرلیزوماب و آلمتوزوماب نیز برای درمان MS پیشرونده و عودکننده تأیید شده‌اند و می‌توانند به کاهش شدت علائم کمک کنند. علاوه بر داروها، فیزیوتراپی و اقدامات حمایتی نیز نقش مهمی در مدیریت MS دارند. فیزیوتراپی می‌تواند به حفظ قدرت و تعادل کمک کند. ورزش منظم و تکنیک‌های مدیریت استرس مانند یوگا نیز می‌توانند کیفیت زندگی بیماران را بهبود ببخشند.

سخن پایانی

در این مطلب توضیح دادیم که ام اس چیست و برایتان گفتیم این بیماری به چه صورت است و چه چیزهایی باعث به‌وجود آمدن آن می‌شود. همین‌طور، چند مساله که همیشه ذهن افراد درگیر این بیماری را به خود مشغول می‌کند، مانند طول عمر بیماران ام اس، سرنوشت بیماران ام اس و علائم MS را توضیح دادیم. اگر فردی در اطرافیان شما دچار این بیماری است؛ این مطلب را با او در میان بگذارید. با این کار، جلوی ناامیدشدن او و فکرهای آزاردهنده را می‌گیرید.

تهران آر تی ام اس