عوامل تشدید کننده اختلال دو قطبی

اختلال دوقطبی که به عنوان افسردگی شیدایی نیز شناخته می‌شود، بیماری است که در آن فرد در یک دوره خلق و خو و انرژی بالایی را تجربه می‌کند که بلافاصله یک دوره افسردگی به دنبال دارد. دوره اول تقریبا یک هفته طول می‌کشد و علائم آن افزایش انرژی، پرحرفی بیش از حد، حواس‌پرتی، رفتار بی‌پروا، کم‌خوابی و ... است.

دوره دوم نزدیک به دو هفته زمان می‌برد و علائمی مانند سطح پایین انرژی، غم و اندوه شدید، تحریک‌پذیری بالا، بدبینی، کناره‌گیری اجماعی، افکار خودکشی و .... دارد؛ گاهی ممکن است فرد هر دو دوره را هم‌زمان تجربه کند و ترکیبی از علائم بالا را داشته باشد. این دوره‌ها قابل پیش‌بینی نیستند؛ اما عواملی در تشدید و تحریک آن‌ها موثر است. در این مقاله از تهران آر تی ام اس، ما در مورد عوامل تشدید کننده اختلال دو قطبی صحبت کرده‌ایم. لطفا تا انتها همرا ما باشید.

همچنین بخوانید: اختلال دوقطبی چیست

برخی تحقیقات نشان می‌دهند که عوامل متعددی باعث ایجاد عملکرد غیرطبیعی مدارهای مغزی می‌شود که تشدید علائم افسردگی و شیدایی در اختلال دوقطبی را در پی خواهد داشت، نمونه‌هایی از عوامل محیطی ممکن است شامل استرس، سوء مصرف الکل یا مواد، کمبود خواب، تداخل دارویی و ....باشد. در ادامه به بررسی این عوامل می‌پردازیم. اگر شما یا یکی از عزیزان‌تان از این اختلال رنج می‌برید، برای مدیریت بهتر شرایط مطالعه این مطلب را از دست ندهید.

عدم پایبندی به درمان 

بخش عمده درمان اختلال دو قطبی، شامل مصرف داروهای تثبیت‌کننده خلق است. این داروها در هر دو دوره اختلال می‌توانند تعیین‌کننده باشند. هرچند که درمان اختلال دوقطبی بدون دارو و با استفاده از دستگاه rtms در تهران امکان‌پذیر است. بنابراین اگر بیمار نتواند برنامه درمانی خود را به‌طور پیوسته دنبال کند، ممکن است در هر مرحله دچار تشدید علائم یا افزایش طول دوره شود.

همچنین بخوانید: rtms چیست

بستری شدن، آسیب به خود یا دیگران، تمایل به خودکشی و .... از نتایج عدم پایبندی به درمان است. اگر بیمار در هر مرحله از درمان از میزان و نظم داروی تجویزشده توسط پزشک خود پیروی نکند، به درمان خود پایبند نبوده است. تحقیقات نشان می‌دهد، تنها نیمی از مبتلایان به اختلال دو قطبی به مصرف داروهای خود کاملا پایبند هستند، و پنجاه درصد دیگر به طور متناوب در طول زمان درمان خود را دنبال می‌کنند. این عدم پایبندی به عوامل مختلف از جمله طرز فکر بیمار نسبت به دارو، علائم بالینی، سطح تحصیلات، اعتیاد، هزینه‌های دارو و .... بستگی دارد. شرایط روحی بیمار نیز در پیگیری درمان موثر است؛ اغلب این بیماران برای ادامه دادن درمان خود نیازمند حمایت عاطفی خانواده و نزدیکان خود هستند.

اختلالات خواب 

یکی از فاکتورهای تشدید کننده اختلال دو قطبی ، مشکلات خواب است. تأثیر خواب بر شروع و ادامه این اختلال به حدی است که حتی برخی از دانشمندان حدس می‌زنند یکی از دلایل ابتلا به اختلال دوقطبی در دوران مدرن، گسترش استفاده بیش از حد از نور مصنوعی است که  چرخه منظم نور خورشید را برهم زده است. هنوز رابطه‌ای بین علل تشدید کننده اختلال دو قطبی و اختلالات خواب اثبات نشده است، اما افراد مبتلا به این اختلال در دوره‌های شیدایی با کم‌خوابی و در دوره‌های افسردگی با تمایل زیاد به خواب درگیر هستند. به طور معکوس برخی تحقیقات نشان می‌دهند افراد دچار کم‌خوابی در معرض ابتلا یا تشدید علائم اختلال دو قطبی هستند.

شب‌کاری، شیفت‌های طولانی و متغییر کاری، تغییر منطقه زمانی و ... محرک‌هایی هستند که با تأثیرگذاری بر خواب افراد، ابتلا یا تشدید اختلالات دوقطبی را تحریک می‌کنند. کم‌خوابی در افراد مبتلا به دوقطبی موجب دمدمی مزاجی، احساس افسردگی و نگرانی شدید، اختلال در تصمیم‌گیری و بالا رفتن میل به خودکشی می‌شود.

همچنین بخوانید: درمان اختلال خواب بدون دارو

مصرف الکل و مواد مخدر

اختلال دو قطبی و اعتیاد به الکل یا مواد مخدر معمولا هم‌زمان اتفاق می‌افتد؛ چرا که افراد با مصرف این‌گونه مواد احساس آرامش موقتی دارند و استرس کمتری را تجربه می‌کنند؛ از سوی دیگر از نظر برخی بیماران مصرف الکل برای کم کردن استرس، بهتر از دوزهای دارویی است که عوارض شدید در پی دارد. با این حال باید توجه داشت که مصرف مواد و الکل ممکن است سیر بالینی اختلال را بدتر و درمان آن را با مشکل روبه‌رو کند.

مطالعات روزافزون نشان می‌دهند پیشرفت بیماری در مصرف‌کنندگان الکل یا مواد مخدر، سریع‌تر است و این افراد نسبت به داروهای مخصوص اختلال دو قطبی مقاومت نشان می‌دهند. چرخه شیدایی در این افراد شدیدتر و احتمال بستری شدن آن‌ها بالاتر از بیماران عادی است. به طور خلاصه می‌توان گفت معتادان و افراد الکلی در این بیماری از بی‌ثباتی خلقی بیشتری رنج می‌برند.

همچنین بخوانید: درمان اعتیاد بدون دارو

اثرات داروها 

عوارض جانبی برخی داروهای شیمیایی می‌تواند باعث شیدایی یا سیکل اول اختلال دوقطبی شود. در واقع از عوامل تشدید کننده اختلال دو قطبی می‌توان به مصرف یا قطع خودسرانه این داروها اشاره کرد که علائم بیماری را تشدید کرده یا درمان را با مشکل روبه‌رو می‌کند.

برخی داروهای روان‌پزشکی از جمله داروهای ضد افسردگی می‌توانند چنین اثری به دنبال داشته باشند و در نتیجه در اغلب موارد برای حل این مشکل باید از یک تثبیت‌کننده خلق و خو در کنار دارو استفاده کرد. مصرف داروی ضد افسردگی بدون تثبیت‌کننده خلق احتمالاً باعث ایجاد دوره شیدایی خواهد شد. همچنین داروهای ضد افسردگی می‌توانند مدت چرخه‌ها را افزایش دهند.

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که با گذشت زمان، استفاده از این داروها در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی اثر بی‌ثبات‌کننده خلق و خوی دارد و دفعات دوره‌های شیدایی و افسردگی را افزایش می‌دهد. داروهای دیگر مانند کورتیکواستروئيدها، داروهای تیروئيد و سرکوب‌کننده‌های اشتها نیز می‌توانند در این اختلال اثر محرک داشته باشند و حتما باید زیر نظر پزشک مصرف شوند.

همچنین بخوانید: تاثیر TMS بیشتر است یا داروهای ضدافسردگی

فشار روحی و مشکل در روابط

مشکلاتی که در روابط ایجاد می‌شوند و مخصوصا پایان یک رابطه، برای هر کسی چالش‌برانگیز و دشوار است. متأسفانه افراد مبتلا به اختلال دوقطبی به دلیل عدم ثبات خلقی بیشتر این حادثه تلخ را تجربه می‌کنند. قطع رابطه برای این افراد به دلیل تغییر در روال، بی‌ثباتی عاطفی، استرس و حس از دست دادن، می‌تواند منجر به عوامل تشدید کننده اختلال دو قطبی در آنها شود. در این شرایط حتما به کمک دکتر نیاز خواهید داشت.

باید داروها دوباره تنظیم شوند یا حتی جلسات درمانی خود را افزایش دهید و تا حدامکان از عوامل محرک جلوگیری کنید. حمایت افراد نزدیک در این شرایط بسیار تأثیرگذار است. زیرا فرد مبتلا به اختلال دو قطبی ممکن است تمایل خود را به ادامه درمان از دست بدهد؛ و این عدم پابندی به درمان، از عوامل تشدید‌کننده اختلال دوقطبی خواهد بود. در ادامه بیشتر به این موضوع می‌پردازیم.

تغییرات محیطی

اختلال دوقطبی تا حد بسیار زیادی به عوامل محیطی وابسته است. مطالعاتی که تاکنون انجام شده است، نشان می‌دهد کلیه اتفاقاتی که از کودکی تا زمان حال تجربه می‌شوند، می‌توانند سیر درمان را تحت تأثیر قرار دهند.  این اتفاقات و تغییراتی که در محیط افراد مبتلا رخ می‌دهد، ممکن است علائم اختلال را تشدید و درمان این افراد را با مشکل روبه‌رو کند.

استرس و موقعیت ‌های استرس‌ زا

یکی از شایع‌ترین محرک‌ها در بیماری اختلال دوقطبی، استرس است. رویدادهای استرس‌زا می‌تواند موجب شروع دوره شیدایی یا افسردگی در این اختلال شود یا دوره‌های آن را طولانی‌تر کند. متأسفانه مشکلات مربوط به خواب یا مشکل در برقراری ارتباط که از عوارض اختلال دو قطبی است، باعث بالا رفتن استرس در این افراد می‌شود و یک سیکل معیوب ایجاد می‌کند.

برخی از بیماری های مغزی

ابتلا به برخی از بیماری های مغز و اعصاب مانند صرع، تشنج، آسیب‌های مغزی ناشی از ضربه و ... می‌توانند از عوامل تشدید کننده اختلال دو قطبی باشند. چرا که این بیماری‌ها با اثرگذاری بر عملکرد مغز خود باعث تغییر رفتار، خلق و خو و تشدید علائم دوقطبی می‌شوند.

ترومای کودکی

تحقیقات نشان داده که ترومای کودکی و اختلال دوقطبی می‌توانند دربا هم مرتبط باشند. تجربیات ناخوشایند دوران کودکی مانند سوء استفاده، بی‌توجهی یا از دست دادن والدین می‌توانند خطر ابتلا به اختلالات روانی از جمله اختلال دوقطبی را افزایش دهند. مطالعات نشان می‌دهد افرادی که در کودکی دچار تروما شده‌اند، ممکن است علائم شدیدتری از اختلال دوقطبی را تجربه کنند و دوره‌های شیدایی و افسردگی در آن‌ها بیشتر و شدیدتر باشد. این افراد ممکن است به درمان‌های معمولی پاسخ ضعیف‌تری دهند و احتمال بروز مشکلات اضافی اضطراب و اعتیاد در آن‌ها بیشتر است. تروما می‌تواند باعث تغییراتی در مغز و سیستم عصبی شود که به عدم تعادل شیمیایی و ناپایداری خلقی منجر می‌شود. اگرچه تروما یکی از عوامل خطرساز است، اما به تنهایی باعث اختلال دوقطبی نمی‌شود و معمولا مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی در این بیمرای نقش دارند.

سخن پایانی

در این مطلب سعی کردیم در مورد عوامل تشدید کننده اختلال دو قطبی صحبت کنیم. توضیح دادیم که این اختلال یک بیماری مزمن است و نیازمند مراقبت، حمایت دوستان و پیگیری مداوم درمان است. هر رویداد یا حادثه‌ای که موجب استرس، برهم خوردن روال عادی زندگی یا تغییرات شدید در محیط شود، می‌تواند این بیماری را تشدید کند و روند درمان را تحت تأثیر قرار دهد. افراد مبتلا به این اختلال معمولا به دلیل عدم ثبات خلقی در روابط خود و همچنین پیگیری روند درمان به همراهی و کمک دوستان و نزدیکان خود نیازمندند.