نوار مغزی چیست ؟انواع الکتروانسفالوگرافی و مزایای آن

درصورتیکه پزشک شما برایتان تست نوار مغز تجویر کرده‌است، به احتمال زیاد، شما می‌خواهید بدانید نوار مغزی چیست، چگونه انجام می‌شود و چند دقیقه طول می‌کشد. اگر پزشک این آزمایش را تجویز نکرده است، ممکن است سؤال «چه موقع نوار مغز بگیریم» ذهن شما را به خود مشغول کرده باشد. در این صفحه، به هر آنچه که باید پیش از رفتن به کلینیک الکتروانسفالوگرافی بدانید، خواهیم پرداخت.

egg یا نوار مغزی چیست؟

نوار مغزی یا EEG که مخفف الکتروانسفالوگرام (Electroencephalogram) است، به ضبط فعالیت الکتریکی مغز گفته می‌شود. برای هر فرآیند آگاهانه یا ناآگاهانه در بدن مانند رفتار و افکار، سلول‌های مغزی یا همان نورون‌های مغز، به‌صورت مداوم سیگنال‌هایی را برای ارتباط با یکدیگر تولید می‌کنند. این آزمایش می‌تواند برخی از این سیگنال‌های الکتریکی (تکانه‌های عصبی) را ضبط کند.  

معمولا امواج مغزی دارای یک الگوی منظم و سالمی هستند، که پزشک می‌تواند الگوهای این تکانه‌های الکتریکی را به‌صورت امواج مشاهده و تفسیر کند. اگر الگوها غیرعادی باشند، ممکن است نشانگر بیماری صرع باشند. از این آزمایش اغلب برای تشخیص نوع و شدت صرع استفاده می‌شود؛ ولی، ممکن است پیش از جراحی مغز یا برای تشخیص شرایط مغزی دیگری نیز تجویز شود.

همچنین بخوانید: تفاوت نوار مغز سالم و ناسالم

انواع نوار مغزی چه چیزی را نشان می دهد؟

از عمده سؤالاتی که درباره نوار مغزی پرسیده می‌شود، دلیل انجام آن است. در واقع بیماران و مراجعه‌کنندگان می‌خواهند مطلع شوند که نوار مغزی یا eeg نشان‌دهنده چه چیزی در قسمت سر و مغز است؟ باید بگوییم که انواع نوار مغزی متفاوت بوده و هر کدام متناسب با تشخیص پزشک و عامل مراجعه افراد انجام می‌شود. پس بر اساس دلیل مراجعه و در صورت وجود آسیب در قسمت مغز، بیماری‌ها و اختلالات متفاوتی را نشان خواهد داد.

دستگاه نوار مغز، از طریق امواج نامنظمی که نمایش می‌دهد، مشکل بیمار را بیان می‌کند. در واقع هر مشکلی به شکل موج خاصی نمایش داده می‌شود و پزشک با بررسی آن و اطلاعاتی که در این باره دارد، آن را شناسایی و تشخیص می‌دهد. حتی کوچک‌ترین بی‌نظمی در این موج‌ها نشان‌دهنده یک مشکل خواهد بود؛ اما در حالت کلی نوار egg طبق کاربردی که داشته، می‌تواند موارد و مشکلات زیر و انواع بیماری های مغز و اعصاب را تشخیص داده و نشان دهد.

• تشخیص بیماری صرع
• تومورهای مغزی
• آسیب‌های وارده بر مغز توسط ضربه به سر
• آنسفالوپاتی یا همان اختلالات عملکرد مغزی
• اختلالات خواب
• آنسفالیت هرپسی یا به بیانی ساده‌تر التهاب مغز
• سکته مغزی
• بیماری کروتزفلد جاکوب (یک بیماری عفونی نادر برای تحلیل مغز است)
• تأییدیه مرگ مغزی افراد در کما
• یافتن سطح هوشیاری افراد در کما
• زوال عقل مانند فرایندهای روان‌پریشی و آلزایمر

انواع تست نوار مغزی یا EEG 

انواع نوار مغزی را می‌توان به چند گروه زیر تقسیم‌بندی کرد:

• نوار egg معمولی: این نوع تست معمولا حدود 20 تا 40 دقیقه طول می‌کشد. در طول آزمایش، پزشک از شما می‌خواهد استراحت کنید و گاهی چشمان خود را باز و بسته کنید. همچنین ممکن است از شما بخواهد برای چند دقیقه نفس عمیق بکشید. گاهی در این نوع، از چراغ چشمک‌زن برای مشاهده تأثیر آن روی فعالیت مغز شما استفاده می‌شود.
• تست نوار مغز خواب: در این نوع، پزشک از شما می‌خواهد در طول تست بخوابید. اگر نوع معمولی نتواند اطلاعاتی کافی به پزشک ارائه دهد یا پزشک بخواهد اختلالات خواب را بررسی کند، نوع خواب را تجویز می‌کند. در برخی مواقع، پزشک ممکن است از شما بخواهد شب پیش از انجام آزمایش را بیدار بمانید تا بتوانید هنگام انجام آزمایش بخوابید که به آن، تست محرومیت از خواب نیز گفته می‌شود.
• نوار مغز سیار: در این نوع، دستگاه کوچک و قابلِ حملِ ضبط‌کنندهِ نوارِ سر، همانند گیره‌ای به لباس شما وصل می‌شود و فعالیت مغز را در طول یک یا چند روز و شب ضبط می‌کند. زمانی که الکترودهای این دستگاه به مغز شما متصل هستند، می‌توانید بیشتر فعالیت‌های عادی زندگی روزمره خود را انجام دهید. البته باید مراقب باشید این دستگاه خیس نشود.
•  نوار مغز تله‌متری: در این نوع، همزمان با ضبط نوار مغزی از شما فیلمبرداری می‌شود. با کمک EEG ویدئویی می‌توان اطلاعات بیشتری را درباره فعالیت مغز به دست آورد. انجام این تست معمولا چند روز طول می‌کشد؛ بنابراین، باید چند روز در بیمارستان بمانید. کارکنان آموزش‌دیده روی سیگنال‌های نوار سر منتقل‌شده به رایانه و فیلمبرداری نظارت می‌کنند.
• نوار مغز تله‌متری تهاجمی: استفاده از این نوع تست نوار مغز متداول نیست؛ ولی، این تست ممکن است برای بررسی امکان‌پذیر بودن جراحی برای برخی از افراد مبتلا به بیماری صرعِ پیچیده‌تر استفاده شود. در این نوع، الکترودها از طریق جراحی به‌صورت مستقیم روی مغز قرار داده می‌شوند تا مکان دقیق ایجادکننده تشنج‌ها مشخص شود.

کاربردهای تست نوار مغزی 

برخی از شرایط و بیماری‌ها باعث تغییر در فعالیت الکتریکی مغز می‌شوند و آزمایش نوار مغزی می‌تواند این تغییرات را نشان دهد. کاربرد نوار مغزی در تشخیص بیماری‌ها یا شرایط زیر است:

• بیماری‌های مغز مانند آلزایمر
• صرع و تشنج 
• آسیب به مغز
• تومورهای مغزی 
• از دست دادن حافظه 
• عفونت درون یا اطراف مغز
• بیماری دژنراتیو مغز (سلول‌های عصبی مغز خود‌به‌خود به‌تدریج می‌میرند.)
• غش‌های مکرر
• سردردهای مکرر
• بیماری‌های روانی 
• ناهنجاری‌های الگوهای خواب و اختلالات خواب

از این تست برای نظارت روی فعالیت مغز و جریان خون به مغز در طول بیهوشی و جراحی نیز استفاده می‌شود. همچنین اگر افراد به علت صدمات شدید به سر یا سایر دلایل واکنشی به هیچ متحرکی نشان ندهند، این آزمایش به پزشک کمک می‌کند ببیند آیا فعالیتی در مغز وجود دارد یا خیر.

مزایای الکتروانسفالوگرافی چیست؟

تقریباً تا به این قسمت متوجه شدیم که نوار مغزی چیست. شاید انجام این آزمایش به نظر بعضی افراد ترسناک و سخت باشد؛ اما این نوع روش تشخیص بیماری مزایایی هم دارد. این مزایا می‌تواند، استرس و نگرانی شما از این کار را کاهش داده و خیال شما را اندکی آسوده‌تر کند. پس اگر پزشک شما تشخیص انجام این نوار را داده، نگران نباشید و به‌راحتی این آزمایش را انجام دهید.

از مزایای نوار مغزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• انجام نوار مغز کاملاً بدون درد بوده و هیچ عوارض جانبی برای بیمار به همراه نخواهد داشت.
• این آزمایش کاملاً بدون خطر بوده و یک روش آزمایش و تشخیص بیماری‌های مغزی ایمن و سالم است.
• ازآنجایی‌که نوار مغز بر پایه امواج الکتریکی انجام می‌شود، از خطرات الکترومغناطیسی در آن خبری نیست؛ بنابراین حتی برای مادران باردار هم بی‌خطر بوده و در صورت نیاز در زمان بارداری می‌توانند این آزمایش را انجام دهند.
• این نوار یک تست دقیق برای تشخیص بسیاری از بیماری‌ها بوده و درصد خطا در آن پایین است.
• انجام این روش نسبت به برخی آزمایش‌های دیگر مانند نمونه‌برداری سریع‌تر بوده و نتیجه آن ممکن است چند دقیقه بعد از اتمام الکتروانسفالوگرافی یا نهایت یک‌روزه آماده شود.

معایب نوار egg چیست؟

این آزمایش هیچ خطری ندارد و افراد هیچ دردی را هنگام انجام آن احساس نخواهند کرد. معایب نوار مغزی این است که ممکن است علائمی مانند قرمزی را در محل قرارگیری الکترودها مشاهده کنید. این علائم پس از چند ساعت برطرف خواهند شد.

اگر دچار تشنج هستید، حتما پیش از انجام آزمایش با پزشک درباره آن صحبت کنید؛ زیرا، یکی از معایب نوار مغزی این است که چراغ چشمک‌زن یا تنفس عمیق در طول این تست ممکن است باعث تحریک تشنج شوند. البته خطر تشنج بسیار کم است. اگر فرد دچار تشنج شود، تیم پزشکی حاضر در کلینیک بلافاصله درمان را شروع خواهند کرد.

چه موقع نوار مغز بگیریم؟

امروزه افراد با شنیدن برخی صحبت‌های اطرافیان نگران می‌شوند و زمانی که درباره بیماری فردی صحبت می‌شود، با کوچک‌ترین علائم مشابهی در خود، استرس می‌گیرند. این افراد حتی به فکر انجام آزمایش‌های مختلف افتاده و سراغ پزشک می‌روند. این مورد درباره بیماری‌های مربوط به مغز و سر هم اتفاق می‌افتد و حتی بعضی افراد با کوچک‌ترین علائم مانند سردردهای خفیف نگران می‌شوند و فکر می‌کنند که نیازمند انجام الکتروانسفالوگرافی هستند.

اما باید بگوییم که نگران نباشید. اگر شما دارای علائم خاصی باشید و پزشک شما تشخیص دهد که نیازمند انجام egg هستید، از شما می‌خواهد که این آزمایش را انجام دهید. در غیر این صورت نیازی به انجام آن نیست؛ اما در برخی موارد پزشک انجام این نوار را ضروری دانسته و از بیمار نوار مغز می‌گیرد. پزشکان معمولاً در صورت مشاهده موارد زیر توصیه می‌کنند که حتماً یک نوار مغزی انجام دهید.

• هنگامی که افراد دچار تشنج می‌شوند.
• زمانی که فرد بی‌دلیل و کاملاً ناگهانی بیهوش شده یا سکته می‌کند.
• برای افرادی که سرگیجه و سردردهای شدید داشته و احتمال وجود تومور را دارند.
• اگر فردی دچار آلزایمر یا نشانه‌های زوال عقل باشد، پزشک برای تشخیص دقیق و سریع آن از نوار مغزی استفاده می‌کند.
• هنگامی که به سر ضربه شدیدی وارد شود، طبق تشخیص پزشک انجام این آزمایش لازم و ضروری است.
• در صورت مسمومیت دارویی برای تشخیص اثرات آن روی مغز و اعصاب از این نوار استفاده می‌شود.
• اگر فردی دچار اختلالات شدید در خواب باشد، نه اختلالات ساده، انجام این تست ضروری خواهد بود.

البته همان‌طور که در ابتدای این قسمت هم اشاره شد، دوباره تکرار می‌کنیم که تشخیص همه این موارد به عهده پزشک است. پزشک با بررسی و پرسیدن سؤالات متعدد، در صورت نیاز برای تشخیص قطعی مشکل، شما را برای انجام این نوار می‌فرستد. پس ابتدا به یک کلینیک معتبر مراجعه کرده و با پزشک مشورت کنید.

سخن پایانی

در این مقاله از تهران آر تی ام اس، بررسی کردیم که انواع نوار مغزی چیست و چه کاربردها، مزایا و معایبی دارد. حال می‌دانید که الکتروانسفالوگرافی هیچ عوارض جانبی جدی برای افراد نداشته و با خیال راحت می‌توان برای تست نوار مغز اقدام کرد. فقط برای انجام این نوار eeg باید یک سری نکات را قبل از انجام تست رعایت کنید. اگر شما نیز طبق نظر پزشک نیاز به انجام نوار مغزی یا egg دارید، می‌توانید به مرکز درمانی tms در تهران مراجعه کرده و بهترین خدمات را دریافت نمایید.

تهران آر تی ام اس