سونوگرافی عروق مغزی TCD و کاربردهای آن

در سونوگرافی داپلر عروق مغز یا سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال از امواج صوتی برای تشخیص مشکلات تأثیرگذار روی جریان خون در مغز استفاده می‌شود. سونوگرافی عروق مغزی چیست و چه کاربردی دارد؟ ضررهای سونوگرافی عروق چیست؟ در واقع هنگامی که پزشک نیاز به بررسی شدت عبور خون از عروق مغزی، وجود لخته‌های خون در مغز یا اثربخشی یک روش درمانی را دارد؛ سونوگرافی داپلر مغز و اعصاب را تجویز می‌کند. در این صفحه، به این سؤالات پاسخ خواهیم داد و همچنین به نبایدها و بایدهای قبل و بعد از انجام تست TCD خواهیم پرداخت.

سونوگرافی عروق مغزی چیست؟

در سونوگرافی مغز با کمک امواج صوتی و بدون ایجاد هیچ‌گونه دردی می‌توان جریان خون را در مغز بیمار بررسی کرد. این آزمایش برای تشخیص مشکلاتی که روی جریان خون مغز تأثیر می‌گذارند، به بیماران توصیه می‌شود. همچنین از سونوگرافی داپلر عروق مغز برای نظارت روی نتایج برخی از روش‌های درمانی مانند شکستن لخته‌های خونی درون عروق مغز استفاده می‌شود.

در سونوگرافی داپلر عروق مغز و گردن، امواج صوتی به درون عروق مغزی فرستاده می شود تا حرکت سلول‌های خونی درون آن را انعکاس دهند. این آزمایش به متخصص رادیولوژی یا متخصص مغز و اعصاب کمک می‌کند، سرعت و جهت سلول‌های خونی را تفسیر کند. امواج صوتی ضبط می‌شوند و پزشک می‌تواند آن‌ها را روی صفحه رایانه مشاهده کند و برای تشخیص انواع بیماری های مغز و اعصاب از آن کمک بگیرد.

روش انجام سونوگرافی داپلر عروق مغزی چگونه است؟

برای انجام سونوگرافی از سر نیازی نیست لباس بیمارستان را بپوشید یا جواهرات خود را دربیاورید. پزشک از شما می‌خواهد روی تخت معاینه دراز بکشید یا روی یک صندلی بنشینید و سر خود را در طول سونوگرافی عروق مغزی حرکت ندهید و سخن نگویید.

سپس مقدار کمی از ژل محلول در آب را روی نواحی خاصی قرار خواهد داد. این ژل معمولا روی پشت گردن، بالای استخوان گونه، جلوی گوش یا روی پلک مالیده می‌شود. مکان‌های ذکر شده، مکان‌های عروق خونی هستند که مواد لازم مغز را تأمین می‌کنند. این ژل به پوست شما آسیبی نمی‌رساند و لباس شما را کثیف نمی‌کند.

سپس پزشک یک دستگاه کوچک شبیه میکروفون را که به آن مبدل گفته می‌شود، به ناحیه‌ای که قرار است آزمایش در آن انجام شود، فشار می‌دهد. این مبدل، امواج صوتی با فرکانس بالا را به مغز ارسال و اطلاعات جریان خون انعکاس‌شده را ضبط می‌کند. سیگنال سونوگرافی به نمودار یا تصاویر رنگی تبدیل می‌شود و پزشک می‌تواند آن‌ها را روی صفحه رایانه مشاهده کند. تست TCD حدود 40 تا 60 دقیقه طول می‌کشد. پس از اتمام آزمایش، ژل از روی پوست شما برداشته خواهد شد.

سونوگرافی عروق مغزی چه کاربردهایی دارد؟

سونوگرافی عروق مغزی به تشخیص ناهنجاری‌های گردش خون در مغز کمک می‌کند. این روش می‌تواند میزان تنگی یا انسداد عروق را تشخیص دهد. کاربرد سونوگرافی عروق مغز در تشخیص و نظارت روی شرایط یا بیماری‌های زیر است:

• سکته مغزی ایسکمیک حاد: سکته مغزی ایسکمیک به حالتی گفته می‌شود که جریان خون به علت ایجاد یک لخته خونی در عروق مغزی قطع می‌شود و اکسیژن نمی‌تواند به مغز برسد.
• وازواسپاسم: اگر بخشی از رگ به علت انقباض باریک شود، گفته می‌شود فرد دچار وازواسپاسم شده است. وازواسپاسم در چنین شرایطی، نتیجه خونریزی مغزی مانند خونریزی زیر عنکبوتیه یا پارگی آنوریسم مغزی است. در خونریزی زیر عنکبوتیه، عروق مغزی به علت وجود خون در بیرون از عروق باریک می‌شوند. سونوگرافی عروق مغزی به تشخیص میزان آن کمک می‌کند.
• تنگی عروق مغزی: اغلب به دلیل بیماری تصلب شرایین که شریان‌ها در آن سخت می‌شوند، رخ می‌دهد.
• میکروآمبولی مغزی: به لخته‌های خون کوچکی گفته می‌شود که جریان خون را قطع نمی‌کنند؛ ولی، می‌توانند باعث حمله ایسکمی گذرا (سکته مغزی کوچک) شوند.
• کم‌خونی داسی‌شکل: شکل تغییریافته سلول‌های خون می‌تواند منجر به ایجاد لخته‌های خونی شود و عروق مغزی را مسدود کند؛ در نتیجه، خطر سکته مغزی افزایش می‌یابد. سونوگرافی داپلر عروق مغزی می‌تواند سرعت خون بالا را که نشانگر خطر سکته مغزی است، تشخیص دهد.
• بیماری مجرای بین دهلیزی باز یا شانت راست به چپ: وجود حباب‌ها در عروق مغزی نشانگر این است که خون به علت وجود سوراخی بین دو دهلیز بالایی به مسیر اشتباهی جریان می‌یابد. این بیماری ممکن است باعث سکته مغزی در کودکان شود.
• جراحی اندارترکتومی کاروتید: این جراحی برای رفع انسداد عروق گردن توصیه می‌شود. سونوگرافی عروق مغز و گردن به پزشک کمک می‌کند بر خونرسانی به مغز در طول جراحی نظارت کند. 
• تشخیص ترومبوز وریدی مغز: این بیماری به دلیل لخته شدن خون در عروق وریدی در مغز ایجاد می‌شود.
• تایید مرگ مغزی.

آیا سونوگرافی عروق مغزی ضرر و معایبی دارد؟

سونوگرافی عروق مغز و گردن خطرناک نیست و عوارض جانبی مضری ندارد. در واقع تا به امروز هیچ شکایتی در مورد ضررهای سونوگرافی عروق مغز اعلام نشده است و واقع از مزایای آن گفته‌اند. یکی از مهم‌ترین مزایای سونوگرافی عروق مغز، غیر تهاجمی بودن آن است. در این آزمایش، از امواج صوتی سونوگرافی استفاده می‌شود که هیچ‌گونه عوارض جانبی و دردی را ایجاد نمی‌کند. متخصص سونوگرافی در طول این آزمایش در کنار شما خواهد بود. اگر احساس ناخوشی به شما دست داد، حتما به متخصص سونوگرافی اطلاع دهید.

قبل و بعد از سونوگرافی داپلر چه کارهایی باید انجام دهیم؟

نکات زیر را قبل از انجام سونوگرافی عروق مغزی رعایت کنید:

• از لنز‌های تماسی استفاده نکنید. اگر عمل جراحی کاشت لنز انجام داده‌اید، حتما به متخصص سونوگرافی اطلاع دهید.
• اطراف چشم‌هایتان را آرایش نکنید؛ زیرا، ممکن است در طول آزمایش لکه‌دار شود.
• سیگار و قلیان نکشید.

پس از اتمام آزمایش لازم نیست کاری انجام دهید و می‌توانید بلافاصله به خانه بروید.

نحوه کار دستگاه سونوگرافی مغز

دستگاه سونوگرافی داپلر عروق مغز و گردن (Transcranial Doppler) یکی از ابزارهای مهم در پزشکی برای اندازه‌گیری جریان خون در عروق مغزی است. این دستگاه از اصول فیزیکی امواج صوتی و اثر داپلر برای بررسی جریان خون در عروق استفاده می‌کند. این امواج از مبدل (transducer) به سمت بافت‌ها و عروق مغزی ارسال می‌شوند.

هنگامی که امواج صوتی به سلول‌های خونی در حال حرکت برخورد می‌کنند، با توجه به سرعت و جهت حرکت این سلول‌ها، بازتاب یا انعکاس این امواج تغییر می‌کند. این پدیده به عنوان اثر داپلر شناخته می‌شود.

اگر جریان خون به سمت مبدل حرکت کند، فرکانس بازتاب افزایش می‌یابد و اگر از مبدل دور شود، فرکانس کاهش می‌یابد. این تغییرات فرکانسی به پزشکان کمک می‌کند تا سرعت و جهت جریان خون را اندازه‌گیری کنند.

مبدل دستگاه TCD امواج صوتی بازتاب ‌شده را دریافت و به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کند. این سیگنال‌ها به پردازشگر دستگاه ارسال می‌شوند. پردازشگر دستگاه تغییرات فرکانسی ایجادشده توسط اثر داپلر را تحلیل می‌کند و آن‌ها را به داده‌های قابل مشاهده (مثل نمودارها و تصاویر رنگی) تبدیل می‌کند. تصاویر و نمودارهایی که از دستگاه TCD دریافت می‌شوند، به پزشک کمک می‌کنند تا جریان خون در عروق مغزی را بررسی کند.

تست tcd در دوران بارداری

سونوگرافی مغز در دوران بارداری به طور کلی ایمن است و خطرات جدی برای مادر یا جنین ندارد و تاکنون شواهد علمی معتبری که نشان دهد این روش برای مادر یا جنین خطرناک است، وجود ندارد. امواج صوتی مورد استفاده در سونوگرافی برخلاف اشعه ایکس، از تابش‌های یونیزان استفاده نمی‌کنند، بنابراین خطر جهش‌های ژنتیکی یا آسیب به بافت‌ها را ندارند.

هزینه سونوگرافی عروق مغزی TCD چقدر است؟

هزینه سونوگرافی عروق مغز به عوامل زیر بستگی دارد:

• بیمه: شرکت‌های بیمه ممکن است تمام یا قسمتی از هزینه تست TCD را بپردازند. با شرکت بیمه خود تماس بگیرید تا قوانین آن را مطالعه کنید تا بتوانید اطلاعاتی درباره پوشش هزینه این آزمایش به دست آورید.
• مرکز انجام‌دهنده آزمایش: در برخی مواقع، باید هزینه بیشتری در کلینیک توصیه‌شده پزشکتان در مقایسه با سایر مراکز سونوگرافی بپردازید؛ در چنین شرایطی، می‌توانید به توصیه پزشک عمل کنید یا به کلینیک دیگری مراجعه کنید. اگر به دنبال مرکزی با قیمتی مناسب می‌گردید، به مرکز تهران آر تی ام اس مراجعه کنید.
• دستمزد پزشک: دستمزد پزشکی که نتایج آزمایش سونوگرافی عروق مغزی شما را تفسیر و سپس درمانی طبق آن تجویز خواهد کرد، به تجربه و تخصص او بستگی دارد.

مرکز تخصصی سونوگرافی عروق مغزی TCD در تهران

تهران آر تی ام اس یکی از بهترین مراکز سونوگرافی مغز در تهران محسوب می‌شود. در این مرکز، آزمایش سونوگرافی عروق مغزی با تجهیزات پیشرفته و توسط متخصص سونوگرافی آموزش‌دیده انجام می‌شود. سپس نتایج آن توسط پزشکانی باتجربه و متخصص تفسیر می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مرکز تهران آر تی ام اس می‌توانید با شماره‌های سایت تماس بگیرید و سؤالات خود را بپرسید.

تهران آر تی ام اس